Wyruszamy w Tatry! (cz.2)

Wycieczki tatrzańskie wymagają długiego (nawet wielogodzinnego) wysiłku, obycia z górskim terenem (niekiedy przepaścistym), przygotowania na nagłą zmianę pogody i warunków na szlaku oraz odpowiedniego ekwipunku. Dziś druga część tatrzańskiego poradnika.

Czas

Planując wycieczkę, trzeba wziąć pod uwagę porę roku. Sezon letni rozpoczyna się w maju, ale w wyższych partiach gór (zwłaszcza w żlebach i na północnych zboczach) leży jeszcze wtedy śnieg i wyprawy na szczyty mogą wymagać umiejętności poruszania się w warunkach zimowych (i sprzętu, np. czekana i raków). Jest to jednak czas sprzyjający wycieczkom, bo dni są długie. Miesiące letnie generalnie charakteryzują się dobrymi warunkami do uprawiania turystyki. Należy jednak pamiętać, że pogoda w Tatrach jest niestabilna; znakomite warunki poranne często po południu zmieniają się na niekorzystne, a nawet niebezpieczne. W lipcu w godzinach popołudniowych występują burze, podczas gdy właśnie wtedy większość turystów znajduje się w najwyższych partiach gór. Historia turystyki i taternictwa odnotowuje tragiczne wypadki spowodowane sierpniowymi, kilkudniowymi atakami zimy. Wrzesień jest doskonałym miesiącem na tatrzańskie wędrówki: nie ma piękniejszego czasu w Tatrach niż babie lato. Pierwsze utrudnienia na szlakach (oblodzenia) występują z reguły w październiku, natomiast w listopadzie może już występować pokrywa śnieżna. Jesienne miesiące mniej sprzyjają wędrówce, gdyż dni są krótkie. Opis ten ma charakter ogólny; trzeba pamiętać, że pogoda w Tatrach w każdej chwili może się załamać, zawsze może spaść ulewa, pojawić się oblodzenie, a nawet śnieg.

Ekwipunek

Obuwie jest kluczowym elementem wyposażenia turysty. Niewygodne, obcierające stopy, nie tylko powoduje dyskomfort, lecz może także poważnie utrudnić marsz i doprowadzić do bolesnych urazów. Dobre obuwie turystyczne jest lekkie, wodoodporne, ma wibramową podeszwę i zabezpiecza kostkę.

Ubranie zabezpiecza turystę przed warunkami pogodowymi: ulewą, zimnym wiatrem, nagłym śniegiem, a także upałem i intensywnym nasłonecznieniem. Można ubierać się „na cebulkę” (czyli zakładać lub zdejmować kolejne warstwy ubrań) albo zaopatrzyć się w ubrania oddychające, przeciwpotne, chroniące przed wiatrem i deszczem. Strój plażowy w Tatrach nie jest wskazany; grozi oparzeniami mimo stosowania kremów zabezpieczających. Warto pamiętać o czapce lub chustce chroniącej przed słońcem oraz o okularach. Jeśli wycieczka odbywa się wiosną lub jesienią albo prowadzi wysoko w góry, to nawet latem mogą przydać się rękawiczki i zimowa czapka.

Wielkość plecaka powinna być dostosowana do planowanej wycieczki i sposobu wędrowania. Na jednodniową wycieczkę wystarczy niewielki — 20-30 l. Nie musi być wodoodporny; rzeczy w środku można zabezpieczyć. Plecak na wielodniowe rajdy powinien być duży, by wszystko się w nim zmieściło. Wędrowanie z rzeczami porozwieszanymi na plecaku może być w Tatrach niebezpieczne, bo łatwo zaczepiają o występy skalne.

Latarka jest konieczna, zwłaszcza podczas dłuższych wycieczek i jesienią. Sam doświadczyłem nieplanowanych noclegów na łonie przyrody z powodu braku latarki.

Apteczka rzadko znajduje się w plecaku tatrzańskich turystów. Tymczasem nawet jeśli nie nam, to innym może się przydać. Warto mieć w niej podstawowe środki medyczne, takie jak plastry i bandaż, a także leki przeciwbólowe i na typowe problemy żołądkowe. Uwaga: nie wolno innym osobom podawać żadnych leków, jeśli o to nie poproszą.

Przewodniki służą obecnie raczej wzbogacaniu wiedzy turysty niż prowadzeniu go po szlakach. Jednak z pewnością należy przeczytać opis wycieczki przed wyruszeniem w góry, by dobrze ją zaplanować i nie przegapić atrakcji czekających na szlaku. Warto pamiętać, że w przewodnikach podawane są czasy przejścia „netto”. Należy do nich doliczyć przerwy na odpoczynek, podziwianie widoków, jedzenie itp.

Mapa w Tatrach również pełni rolę pomocniczą — przy założeniu, że turysta do wycieczki przygotuje się wcześniej. Jednak wielu turystów korzysta z niej, by na bieżąco sprawdzać, gdzie się znajdują i jaką część drogi już pokonali, a także, by rozpoznawać panoramy. Z tego ostatniego powodu warto korzystać z map obejmujących całe Tatry. Kompas i GPS latem w Tatrach raczej się nie przydają, za to podczas wycieczek zimowych mogą uratować życie.

Kijki teleskopowe ułatwiają marsz — w zejściu odciążają kolana, a podczas podchodzenia przenoszą część ciężaru na ręce. Warto jednak pamiętać, że nie w każdym terenie można ich używać. Podczas wędrówki po skałach powinny być złożone i przymocowane do plecaka. Z pewnością przydadzą się w marszu łatwym terenem z dużym i ciężkim plecakiem. Wtedy są nieocenione.

Inne wyposażenie w Tatrach nie jest potrzebne. Biwakować nie wolno, a w dobrych (letnich) warunkach nawet najtrudniejsze szlaki (np. Orla Perć) nie wymagają sprzętu taternickiego ani wyposażenia używanego na viaferratach. Warto pamiętać, że im więcej sprzętu, tym wolniejszy marsz, większe zmęczenie, dłuższy czas trwania wycieczki i w konsekwencji wyższe ryzyko, np. niespodziewanego zapadnięcia zmroku.

Prowiant

Przed wyjściem w góry należy zjeść porządne, kaloryczne śniadanie. Sama kawa nie wystarczy.

Ilość prowiantu powinna być dostosowana do planowanej wycieczki. Suchy prowiant powinien być lekkostrawny, wysokokaloryczny i smaczny. Kanapki (lub produkty do ich przygotowania) należy umieścić w lekkich i łatwych do otwarcia opakowaniach. Nie należy brać za dużo jedzenia, bo zbyt obfite posiłki obciążają organizm i utrudniają marsz. Warto mieć także produkty zawierające łatwo przyswajalne cukry (np. czekoladę, batony, orzechy, owoce).

Ważne jest posiadanie wystarczającej ilości napojów, by nie doprowadzić do odwodnienia. Dokładna ilość zależy od indywidualnych cech każdego organizmu, panującej temperatury i długości wycieczki. To, czy pijemy gorącą herbatę z termosu, czy też wolimy zimne napoje, latem ma mniejsze znaczenie. Niektórzy piją wodę ze strumieni i stawów, ale należy to odradzić ze względu na pasożyty.

Artur Krupiński, przewodnik tatrzański