„Ta ludność to nasi ojcowie, nasze matki, to nasze babcie, nasi młodsi bracia i siostrzyczki. Oni z nami trwali i do końca, kiedyśmy wychodzili jako pobite wojsko, oni potrafili stać i żegnać nas łzami” – mówiła Wanda Traczyk-Stawska, przewodnicząca Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy.
Przyjęta przez aklamację uchwała sejmu oddająca cześć mieszkańcom Warszawy, którzy wspierali w działaniach wojennych powstańców, ustanowiła 2 października Dniem Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy. To zapominani dotąd bohaterowie, którzy często wspierając walczących o stolicę żołnierzy, płacili najwyższą cenę. Bez ich pomocy, bez troski o zaspokojenie podstawowych potrzeb powstańców, opór zostałby przełamany szybciej.
Wesprzyj nas już teraz!
„Dzięki ofiarnej i pełnej determinacji postawie mieszkańców Warszawy Powstanie Warszawskie trwało aż 63 dni. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej składa hołd mieszkańcom stolicy: tym, którzy wspierając walczących powstańców złożyli ofiarę życia, oraz tym, którzy po kapitulacji Powstania Warszawskiego zostali wypędzeni z miasta i przeszli gehennę obozów koncentracyjnych, niewolniczej pracy i tułaczki” – podkreślono w uchwale.
Równocześnie Sejm wyraził wdzięczność wszystkim Polakom, którzy „udzielili wypędzonej ludności powstańczej Warszawy wsparcia i pomocy”. Tu warto szczególnie pamiętać o ludności Pruszkowa, gdzie funkcjonował Dulag 121, obóz przejściowy, przez który przeszło kilkaset tysięcy warszawiaków. Dzięki pomocy pracujących tam Polaków z obozu udało się wydostać ponad 30 tys. osób.
Dla Powstańców Warszawskich podniesienie rangi dnia 2 października, to symboliczne dopełnienie historii oraz wyraz pamięci należnej warszawiakom z okresu powstania.
– Przez wiele lat obchodzono uroczyście dzień 1 sierpnia i mówiło się tylko o wojsku. Jestem żołnierzem, byłam podczas powstania łączniczką, strzelcem, ale zawsze miała kontakty z ludnością cywilną, ponieważ moje serce zawsze należało do dzieci. Wszędzie widziałam te dzieciaki w tej straszliwej wojnie i zachowanie Niemców wobec ludności cywilnej – powiedziała Wanda Traczyk-Stawska.
Jak podkreśliła to, że Warszawa potrafiła się bronić tak długo jest sporą zasługą ludności cywilnej, która znosiła największe męki i upokorzenia, po to, by pomagać walczącym powstańcom. Bo to było ich wojsko.
– Dla mnie sprawa ludności cywilnej od początku była równie ważna jak rozkaz dowódcy, by odnaleźć kolegów i zadbać o to, by leżeli w miejscu godnym ich śmierci i walki, i żeby mieli nazwiska – dodała.
Jak przypomniała na Cmentarzu Powstańców Warszawy leży ponad 80 tys. ludności cywilnej i dla powstańców ci ludzie są tak samo ważni jak towarzysze broni.
Dlatego też trwają prace, by cywile, którzy polegli w postaniu zostali godnie upamiętnieni. Jak wskazał Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego, długoletnia i szeroka współpraca przy gromadzeniu nazwisk cywilów, którzy zginęli z rąk Niemców w czasie powstania przynosi wymierne efekty. To około 60 tys. nazwisk, które obecnie w formie wystawy prezentowane są przy Cmentarzu Powstańców Warszawy na Woli. To jednak nie koniec pracy.
– Zapraszamy wszystkich warszawiaków, by przychodzili w to miejsce i sprawdzali czy są tam ich bliscy, czy kogoś nie brakuje. Mamy nadzieję, że ta uchwała Sejmu spowoduje większe zainteresowanie tematem i z tych nazwisk powstanie ściana pamięci, a te cywilne ofiary, które totalitarny system III Rzeszy pozbawił nie tylko życia, ale i tożsamości zostaną z powrotem nazwane i będzie to miejsce, gdzie będzie można oddawać im hołd – zaznaczył Ołdakowski.
Dzięki uchwale Sejmu, najbliższe obchody Dnia Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy odbędą się już 2 października br. Jak zapewnił poseł Michał Szczerba, przewodniczący Komisji Polityki Senioralnej, mocno wspierający inicjatywy upamiętniające powstańczą ludność cywilną, program uroczystości już niebawem zostanie podany do szerokiej wiadomości. Jednak już teraz warto na piątek zaplanować wizytę na Cmentarzu Powstańców Warszawy.
Wybór daty Dnia Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej nie był przypadkowy. Jako, że 1 sierpnia czcimy w sposób szczególny ofiarę powstańców, naturalnym było, by dzień zakończenia powstania – 2 października – poświęcić równie bohaterskiej ludności cywilnej. Warto przypomnieć, że z bronią w ręku o stolicę walczyło w powstaniu ok. 50 tys. żołnierzy. Zginęło 18 tys. z nich, a 25 tys. zostało rannych. Jednak to straty wśród ludności cywilnej były najbardziej dotkliwe. To ok. 180 tys. zabitych, ale też ponad pół miliona osób przesiedlonych, które trafiały na przymusowe roboty lub do obozów koncentracyjnych. Mocno ucierpiała także sama Warszawa, która została niemal całkowicie zniszczona.
Marcin Austyn
