Warszawski Festiwal Filmowy (WFF) jest przeglądem tendencji, nastrojów i gustów w światowej kinematografii. Stanowi nie tylko prognozę na najbliższe dwanaście miesięcy, lecz także przedstawia gusta producentów i reżyserów filmowych. Podczas wydarzenia z blisko dwustu projekcji zaprezentowano zaledwie garść wybitnych dzieł, godnych polecenia.
W dniach 10-19 października 2014 roku, w Warszawie, miał miejsce 30. Warszawski Festiwal Filmowy (30th Warsaw Film Festival). To najbardziej doniosłe wydarzenie kinematograficzne w Polsce, gdyż zaliczane jest do najwyższej międzynarodowej kategorii festiwalowej (klasa A). To również jedno z piętnastu wydarzeń tego typu na świecie, posiadających akredytację FIAPF (Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń Producentów Filmowych), upoważniającą do przeprowadzania międzynarodowych konkursów filmowych (rys. 1).
Wesprzyj nas już teraz!
Podczas 10 dni festiwalu można było obejrzeć 183 filmy, w tym 88 filmów fabularnych, 23 filmy dokumentalne i 72 filmy krótkometrażowe. Były to premiery światowe, międzynarodowe, polskie i wschodnioeuropejskie. Twórcy filmów pochodzą z 59 państw leżących na pięciu kontynentach (rys. 2).
W wyniku selekcji festiwalowej odrzucono 95% zgłoszeń filmowych. Z wybranych filmów utworzono program festiwalu, który wyglądał następująco:
1) Pokazy Specjalne, będące przeglądem filmów uprzednio nagrodzonych na Międzynarodowych Festiwalach Filmowych, wybranych przez właściwe Jury; prezentowano tu pokazy zarówno filmów krótkometrażowych, jak i fabularnych; z punktu widzenia pozytywnych wartości moralnych na szczególną uwagę zasługują dwa filmy – „Obce ciało” (pochwała heroicznej postawy katolika, pracownika korporacji, w warunkach prześladowania za wiarę) i „Powrót do domu” (ofiarne starania męża o przywrócenie go w pamięci swej żony, która utraciła ją w wyniku urazu głowy); dwa inne seanse filmowe zapowiadały się równie ciekawie (fabuła), lecz w rzeczywistości okazały się nieść niejasne wzorce moralne, godząc w ukrytą wrażliwość człowieka; pierwszy z nich to „Prezydent” (brutalna, niekiedy zbyt jednoznaczna, forma przedstawienia losów dyktatora, który w wyniku rewolucji zostaje pozbawiony władzy i zmuszony jest do życia w ukryciu – pośród społeczeństwa, które ciemiężył przez lata swych rządów); drugi z filmów to „Anioły dnia powszedniego” (nieudana próba ukazania niebagatelnego wpływu aniołów na życie współczesnego człowieka – przedstawiona w sposób karykaturalny, a niekiedy prymitywny i nieprzyzwoity);
2) Konkurs Międzynarodowy, w którym jury przydzieliło trzy nagrody; pierwszą („Warsaw Grand Prix”) uzyskał film pt. „Trumna w górach” („The coffin in the mountain”), za narrację i sposób posługiwania się czarnym humorem; drugą („Nagrodę za Najlepszą Reżyserię”) dostał Ognjen Sviličić, za wyreżyserowanie filmu pt. „Takie są zasady” („These are the rules”); trzecią nagrodę („Specjalną Nagrodę Jury”) przyznano zespołowi aktorskiemu w czarnej komedii „Carmina & Amen”; należy podkreślić, że w filmie tym charaktery ukazanych postaci są antywartościowe; główna bohaterka okazuje się bezwzględna w dążeniu do uzyskania korzyści majątkowych – ukrywa śmierć swojego męża, celem otrzymania jego świadczeń finansowych; miłość sprowadzona jest tu do egoistycznego czerpania korzyści finansowych i przyjemności, a nie bezinteresownego okazywania miłości i uczuć do drugiej osoby; film zawiera też gorszące dialogi o tematyce seksualnej, które w kontekście fabuły niczego nie wnoszą do filmu;
3) Rodzinny Weekend Filmowy, na który składały się dwa filmy animowane o niskim przekazie wartości moralnych; pierwszy, pt. „Ciotka Hilda” („Aunt Hilda!”), ukazywał prawdę nt. skutków nieodpowiedzialnego prowadzenia badań nad genetycznie modyfikowaną żywnością, lecz zostało to przedstawione w oparciu o nieestetyczny przekaz emanujący brzydotą i przemycający nawiązania do erotyki; w drugim filmie, pt. „Daleko daleko” („Beyond Beyond”), mamy do czynienia z sytuacją odwrotną, tj. za pomocą urzekającej stylistyki zaprezentowano treści „niskich lotów”; w zdumiewający sposób ukazano bohaterów króliczej rodziny i inne wymyślone postaci (technika 3D), jednak opowieść zawarta w filmie umniejsza wartość i nierozerwalność rodziny; na końcu prezentowanej historii tata-królik i jego syn świadomie rozstają się z króliczą mamą-żoną pozostawiając ją w innej krainie; film stanowi pochwałę nieuzasadnionej rozłąki małżeńskiej – świadomego dokonania rozpadu rodziny;
4) Konkurs 1-2, prezentujący filmy reżyserów-debiutantów, którzy zrobili dopiero pierwszy lub drugi film w życiu; jury konkursu wytypowało dwóch zwycięzców filmowych; pierwszym został film, pt. „Jak powstrzymać ślub” („How to stop a wedding”); autor niniejszego artykułu nie zdecydował się na obejrzenie filmu przez wzgląd na gorszący zwiastun filmowy; dwoje głównych bohaterów przypadkowo spotyka się w pociągu; podczas wspólnej rozmowy odkrywają, że jadą na ten sam ślub, który oboje chcą odwołać; twórcy filmu wpletli w tę podróż sceny seksualne, co staje w opozycji z etyką przedstawienia; nie warto w filmach epatować erotyką, lepiej zaprezentować ją w sposób intuicyjny; drugim nagrodzonym filmem była „Lekcja” („The lesson”); tematyka filmu porusza kwestię moralności w sytuacji, kiedy zmieniają się okoliczności życia; dopóki nauczycielka nie doświadczyła rzeczywistych problemów materialnych, egzekwuje od uczniów dobre moralnie postawy – uczciwość i sumienną naukę; kiedy jednak wpada w kłopoty finansowe, decyduje się na kradzież, uciszając wewnętrzny głos swego sumienia; ujemną stroną filmu są wulgarne dialogi, które pojawiają się w kilku scenach;
5) Konkurs Wolny Duch, w którym jury przydzieliło główną nagrodę konkursową filmowi pt. „Właściciele” („The owners”); ta kategoria konkursowa dotyczy filmów fabularnych, których przesłanie i stylistyka stoi w opozycji do tradycyjnego porządku i tematyki podejmowanych w bardzo charakterystycznych filmach fabularnych; ekranizacje te zaskakują widza swoją odmiennością (niekiedy szokują); są często antywartościowe, choć niekonwencjonalne – pociągające, lecz smutne; można odnieść wrażenie, że część z nich powstała jedynie jako „sztuka dla sztuki”; ich wymowa często odbiega od wartości, sylwetki bohaterów są przerysowane, a zdarzenia prawdopodobnie nigdy nie zaistnieją w rzeczywistości; są tu również historie filmowe, do których reżyserzy dopuszczają przeciętnego widza nie zdając sobie sprawy, jak wielkie spustoszenie w ich duszy mogą wywołać poszczególne obrazy; kategoria „Wolny Duch” jest najbardziej charakterystyczna dla filmów, które mogą stać się gorszące – tym bardziej, jeśli nie zostaną poprzedzone odpowiednim komentarzem; w tej kategorii najwięcej jest filmów o negatywnej wymowie moralnej; dzięki niej widz ma możliwość zapoznania się z odmiennymi, często antagonistycznymi, ujęciami widzenia świata; historia „Właścicieli”, opowiadana z humorem, przekształca się w opowieść o bohaterach, których sylwetki są przerysowane i – wraz z kolejnymi sekwencjami – coraz bardziej absurdalne; finalne sceny przedstawiają zamieszki, śmierć i zabójstwa zaskakująco zestawione z zabawą; paradoksalnie, im więcej krwi, tym większa radość; reżyser zaprzeczył tu logice emocjonalności zdrowego psychicznie człowieka (młodemu aktorowi, Erbolowi, umiera siostra, którą rozradowany wiezie w taczce) oraz przełamał konwencję fabuły, której widz może się spodziewać; wyróżnienie konkursowe przyznano filmowi pt. „Zanim zniknę” („Before I disappear”); to opowieść ukazująca kilka dni z życia Richie’go, który postanawia popełnić samobójstwo, lecz z różnych powodów nie udaje mu się tego dokonać (za pierwszym razem plany odmienia jego starsza siostra, która prosi go o opiekę nad swą córką, Sophie); chcąc zaczerpnąć w filmie wartości, widz zmuszony jest do oglądania nieprzyjaznej, nocnej rzeczywistości miasta, w tym np. klubu nocnego; choć to niekonwencjonalna i ciekawa historia, bez odpowiedniego komentarza może stać się bezwartościowa i gorsząca; wymowa filmu, zrozumiana opatrznie, może zachęcać do życia w smutku i decyzji o targnięciu się na własne życie;
6) Odkrycia – jest zbiorem filmów fabularnych o różnej tematyce, które przedstawiają nowe, dotąd nieporuszane przez filmowców, zagadnienia i problemy (lub wprost niepopularne); żaden z filmów tej kategorii nie został wyróżniony przez autora artykułu ze względu na niedostateczny poziom wartości estetycznych i moralnych;
7) Polska klasyka – sekcja prezentowana podczas WFF po raz drugi; wyświetlone zostały wybrane filmy z kanonu polskiej klasyki filmowej, celem przypomnienia ich widzom polskim i zagranicznym; przedstawiono je w ulepszonej wersji wizualno-akustycznej, po dokonaniu odpowiedniej korekty cyfrowej; można było obejrzeć: „Constans” (reż. Krzysztof Zanussi), „Matka Królów” (reż. Janusz Zaorski), „Przesłuchanie” (reż. Ryszard Bugajski) oraz „Wodzirej” (reż. Feliks Falk);
8) Konkurs Filmów Dokumentalnych, w którym tegoroczna tematyka dotyczyła m.in. sfotografowanych, pozornie nie wyróżniających się postaci, a tym samym lokalnych bohaterów i wyrazistych charakterów; zdarzały się również nawiązania do wybranych wydarzeń historycznych; jury przydzieliło nagrodę filmowi pt. „Toto i jego siostry” („Toto and his sisters”), a wyróżnienie otrzymał film pt. „Rozdroże” („Crossroads”), „za franciszkańską filozofię oraz umiejętność reżyserki do stworzenia potężnego efektu skromnymi środkami” (film prezentuje skromne, lecz pełne pasji, życie bezdomnego artysty, który z otwartym sercem przekazuje ludziom wiele prawd nt. sensu życia);
9) Konkurs Filmów Krótkometrażowych, w którym jury przyznało cztery nagrody; za najlepszy film tego typu (nagroda „Short Grand Prix”) uznano „Babeczka” („Cupcake”); za najlepszy animowany film krótkometrażowy uznano „Strażnika przypływów” („The tide keeper”); najlepszym aktorskim filmem krótkometrażowym został „Scenka” („Drama”); najlepszym dokumentalnym filmem krótkometrażowym uznano „Mój tata rockman” („My dad’s a rocker”).
10) Next Genaration Short Tiger – to zbiór niemieckich krótkich metraży; już kolejny raz polscy widzowie mogli zaznajomić się ze stylistyką niemieckojęzycznych twórców.
Podczas festiwalu istniała możliwość spotkania i rozmowy z twórcami poszczególnych filmów, np. reżyserami, producentami, scenarzystami, aktorami, montażystami, operatorami, a także z innymi osobistościami świata kinematografii, np. organizatorami festiwali filmowych, dystrybutorami filmowymi. W trakcie tzw. sekcji Q&A (Questions and Answers) każdy mógł zadać dowolne pytanie i/lub podzielić się opinią na temat danego filmu. Sekcje odbywały się po każdym seansie filmowym, w obecności tłumacza (rys. 3).
Podczas tegorocznego WFF odbywały się również następujące wydarzenia:
– Pokazy Warszawskie, czyli prezentowanie wybranych polskich filmów zagranicznym zawodowcom kinematografii, takim jak: selekcjonerzy ważniejszych festiwali filmowych, dystrybutorzy zagraniczni i agenci sprzedaży; którym zaprezentowano wybrane polskie filmy,
– Targi CentEast, przeznaczone dla specjalistów z branży filmowej, zaciekawionych filmami z Europy Wschodniej,
– otwarte warsztaty „Sztuka Montażu”, gdzie można było dowiedzieć się, w jaki sposób przekształcić nagrany materiał filmowy w gotowy produkt rynkowy, który trafia do kin; uznani montażyści omawiali tajniki swej pracy, ze szczególnym uwzględnieniem współpracy zawodowej pomiędzy montażystą a reżyserem.
Po każdym seansie filmowym widzowie mieli możliwość wzięcia udziału w „Plebiscycie Publiczności”. W tym celu każdy mógł ocenić obejrzany film poprzez wypełnienie kuponu do głosowania. Dzięki temu, widzowie mieli możliwość zdecydować, który z filmów otrzyma „Nagrodę Publiczności” w danej kategorii (film fabularny, krótkometrażowy, dokumentalny, film dla dzieci). Zwycięzcami zostały następujące filmy:
1) „Co robimy w ukryciu” („What we do in the shadows”) – film fabularny;
2) „Joanna” („Joanna”) – film krótkometrażowy;
3) „Rozdroże” („Crossroads”) – film dokumentalny;
4) „Kapitan Rybka” („Captain Fish”) – film dla dzieci.
Pośród różnego typu jury, przypisanych do poszczególnych konkursów filmowych (międzynarodowego, dokumentalnego, krótkometrażowego, debiutantów, wolnego ducha), na szczególną uwagę zasługuje Jury Ekumeniczne, powołane na WFF od 2010 roku. To niezależna międzynarodowa komisja konkursowa, której celem jest przyznawanie nagród i wyróżnień reżyserom o następujących efektach pracy filmowej:
– wyraźne ukazanie talentu i powołania,
– sportretowanie doświadczeń ludzkich w zgodzie z Ewangelią,
– uwrażliwienie widzów na wartości duchowe i/lub społeczne.
Jury Ekumeniczne nagradza filmy ukazujące sztukę filmową jako chrześcijański środek artystycznej komunikacji społecznej i wyrazistości przekazu. Jury wyławia filmy odnoszące się do duchowego wymiaru naszego życia, ze szczególnym uwzględnieniem takich wartości, jak: godność ludzka, pokój, sprawiedliwość, solidarność, czy szacunek do środowiska przyrodniczego, geograficznego i antropogenicznego. Jury zaświadcza, że w swoich decyzjach przejawia otwartość na każdy światopogląd oraz uznaje pluralizm kulturowy i społeczny. Podczas tegorocznego WFF jury przyznało nagrodę filmowi pt. „Na skrzyżowaniu wiatrów” („In The Crosswind”). Zdaniem autora artykułu, wybór ten jest słuszny, tzn. zgodny z deklarowanymi przez jury wartościami. Film ten jest wyjątkowy w swoim wykonaniu i przekazie. Przywołuje historię narodów deportowanych na Syberię, co zostało ukazane na przykładzie narodu estońskiego. Film ten zasługuje na docenienie nie tylko polskich widzów, ale także kierowników dystrybucji. W porównaniu z tradycyjnym filmem fabularnym został zrealizowany w unikalny i zjawiskowy sposób. Dzięki wzruszającej ścieżce dźwiękowej oraz czytanym w tle fragmentom listu małżonki do swego umiłowanego męża, połączonym z kompozycją niemych statycznych czarno-białych kadrów i z wolna poruszającej się kamery, film jest zdecydowanie godny polecenia. Stanowi doskonały monument historii wojennej połączony z zadumą nad wartością małżeństwa.
Film „Na skrzyżowaniu wiatrów” stoi w opozycji do niektórych filmów spośród tych, które zdobyły tegoroczne nagrody na WFF. Zdarzyło się, że zwyciężyły filmy epatujące przemocą, seksualnością, gorszące i antywartościowe. Zdarzyło się również, że w dostępnych dla widzów materiałach nie zaznaczono, iż dany film zawiera treści niemoralne. Obok filmów epatujących scenami przemocy i erotyki znalazły się filmy niosące treści najtrudniejsze pod względem oceny własnej, tj. przepełnione smutkiem, beznadzieją, pustką i bezsensem życia.
Jedynie 5% spośród wszystkich tegorocznych zgłoszeń filmowych zostało dopuszczone do projekcji festiwalowej. Autor niniejszego artykułu szczegółowo zapoznał się z dostępnymi materiałami nt. każdego filmu zakwalifikowanego na WFF (zwiastuny i opisy filmów oraz filmografia i życiorysy reżyserów). Na tej podstawie autor wyselekcjonował 54 filmy (spośród 183), które zdecydował się obejrzeć (30% wszystkich seansów). Wybrał filmy, które jego zdaniem zapowiadały ciekawą fabułę, umożliwiającą doprowadzenie przeciętnego widza do wartościowych przemyśleń życiowych, zgodnych z Ewangelią. Po obejrzeniu każdego z nich okazało się, że tylko niewielka część jest godna polecenia. Do wartościowych filmów tegorocznego WFF należą:
1) „Oczekiwanie” („Labour of Love”), reż. Aditya Vikram Sengupta, 84 min., Indie 2014,
2) „Serce, serduszko” („The Heart and The Sweetheart”), reż. Jan Jakub Kolski, 114 min., Polska 2014,
3) „Piąte: nie odchodź” („Fanciful”), reż. Katarzyna Jungowska, 75 min., Polska 2014,
4) „Rozdroże” („Crossroads”), reż. Anastasiya Miroshnichenko, 65 min., Białoruś, Szwecja 2014,
5) „Dzień Sądu” („The Judgement”), reż. Stephan Komandarev, 107 min., Bułgaria, Niemcy, Chorwacja, Macedonia 2014,
6) „Constans” („Constans Factor”), reż. Krzysztof Zanussi, 87 min., Polska 1980,
7) „Neurastenia” („Neurasthenia”), reż. Omid Tootoonchi, 75 min., Iran 2014,
8) „Super Local Hero” („Super Local Hero”), reż. Toshinori Tanaka, 91 min., Japonia 2014,
9) „Na skrzyżowaniu wiatrów” („In the Crosswind”), reż. Martti Helde, 87 min., Estonia 2014,
10) „David i ja” („David & Me”), reż. Ray Klonsky, Marc Lamy, 69 min., Kanada 2014,
11) „Kafka – Schron” („Kafka’s The Burrow”), reż. Jochen Alexander Freydank, 110 min., Niemcy 2014,
12) „Sprawiedliwość” („Justice”), reż. Joel Lamangan, 120 min., Filipiny 2014,
13) „Joanna” („Joanna”), reż. Aneta Kopacz, 40 min., Polska 2013,
14) „Punkt wyjścia” („Starting Point”), reż. Michał Szcześniak, 25 min., Polska 2014,
15) „Lecieć – nie lecieć” („To Fly or Not to Fly”), reż. Aniela Gabryel, 18 min., Polska 2013,
16) „Łaźnia” („Baths”), reż. Tomek Ducki, 4 min., Polska 2013,
17) „Ciężar” („Load”), reż. Robert Moreno, Niv Shpigel, 9 min., Izrael 2014,
18) „Rower” („The Bike”), reż. Giorgio B. Borgazzi, 8 min., Włochy 2014,
19) „Pieśń poranna” („Aubade”), reż. Mauro Carraro, 5 min., Szwajcaria 2014,
20) „Obce ciało” („Foreign Body”), reż. Krzysztof Zanussi, 117 min., Polska, Włochy, Rosja 2014,
21) „Powrót do domu” („Coming Home”), reż. Zhang Yimou, 111 min., Chiny 2014.
Zdaniem autora, ww. filmy mają duże szanse wejść do polskich kin.
Podsumowując, warto podkreślić mocne strony tegorocznego WFF. Są nimi:
– wysoki stopień efektywności organizacyjnej (bezproblemowy dostęp do rozplanowania i zakupu biletów),
– brak reklam,
– brak możliwości wchodzenia do kina po rozpoczęciu się seansu filmowego – wymuszało to u widzów punktualność.
Do słabych stron tegorocznego WFF należy zaliczyć:
– słabe doinformowanie moralne widza w odniesieniu do poszczególnych seansów filmowych, pomimo udostępniania darmowych gazet i ekskluzywnie wydanych katalogów opisujących poszczególne filmy,
– ponad 90% filmów nastawiona była przede wszystkim na trendy współczesnej kinematografii zamiast na poszukiwanie nowego języka komunikacji i stylistyki; niewiele było filmów, które przekazywałyby wartości moralne czy oczarowywały pięknem,
– sposób rozplanowania seansów filmowych uniemożliwiał obejrzenie wielu filmów; zdarzało się bowiem, że ich projekcje odbywały się w tych samych terminach,
– często brakowało czasu na zadawanie pytań w sekcjach Q&A, na co duży wpływ miała osoba prowadząca daną sekcję.
