Przekształcanie Kościoła w taki sposób, by zyskał „oblicze amazońskie” rozpoczęło się już w momencie wyboru kardynała Bergoglio na papieża w 2013 roku. Wskazuje na to chociażby chronologia pewnych wydarzeń – uważa dr Maike Hickson, która przedstawiła obszerną analizę tego procesu na łamach portalu Life Site News.
Dokument roboczy na trzytygodniowy Synod Amazoński, który rozpocznie się 6 października w Rzymie, skrytykowali i potępili niektórzy hierarchowie Kościoła. Kardynałowie odnoszący się do Instrumentum laboris mówili o: „herezji”, „apostazji” i „zerwaniu z tradycją” z powodu forsowania idei wyświęcania żonatych mężczyzn na kapłanów, możliwości dopuszczenia posługi kobiet i koncentrowania się Kościoła na człowieku, a nie Bogu.
Wesprzyj nas już teraz!
Hickson wskazuje, że już miesiąc po konklawe w 2013 roku papież spotkał się z kilkoma kluczowymi organizatorami obecnego synodu, w tym z kardynałami: Claudio Hummesem i Pedrem Barreto. Rozmawiali o regionie Amazonii.
Obaj duchowni wraz z biskupem Erwinem Kräutlerem i kilkoma innymi osobami tworzą organizację REPAM – Panamazońską Sieć Kościelną. To spośród grona jej członków wywodzą się kościelni „eksperci” Synodu Amazońskiego, redaktorzy zarówno dokumentu przygotowawczego, jak i roboczego. Ani REPAM, ani Sekretariat Synodu Biskupów nie chciały jednak odpowiedzieć na liczne pytania Life Site News dotyczące tego faktu, co Maike Hickson ocenia jako niepokojące, zważywszy na to, iż organizatorzy obiecywali, że synod będzie otwarty i przejrzysty.
Fakty sugerują, że za październikowym wydarzeniem tak naprawdę stoi niewielka grupa podobnie myślących osób. Większość z nich to „teologowie wyzwolenia”, którzy chcą pozostać w ciszy i tle.
Po pierwsze, „opcja dla ubogich”
Autorka artykułu przypomina chronologię wydarzeń prowadzących do zwołania synodu. I tak, 13 marca 2013 roku nowy papież siedział na konklawe obok kardynała Hummesa a później skomentował to zwracając uwagę, że ten właśnie hierarcha skutecznie nadał mu imię Franciszek. „Podczas konklawe – wspominał następca Benedykta XVI – usiadłem obok arcybiskupa emeryta São Paolo i prefekta emeryta Kongregacji ds. Duchowieństwa, kardynała Claudio Hummesa, dobrego przyjaciela, dobrego przyjaciela! Kiedy sprawy wyglądały niebezpiecznie, wspierał mnie. A gdy głosy osiągnęły dwie trzecie poparcia, rozległy się zwykłe oklaski, ponieważ papież został wybrany. I przytulił mnie, pocałował i powiedział: Nie zapomnij o biednych! Te słowa zapadły we mnie: biedni, biedni. Potem, od razu myśląc o biednych, pomyślałem o Franciszku z Asyżu”.
W kwietniu tego samego roku arcybiskup Pedro Barreto Jimeno SJ spotkał się z papieżem i Claudio Hummesem, by powołać organizację REPAM, która przygotowuje Synod Amazoński. Peruwiański hierarcha miał się zainspirować spotkaniem konferencji biskupów brazylijskich, dotyczącym Amazonii (w szczególności odniesieniem do kwestii rdzennych mieszkańców oraz środowiska) – chodzi o zebranie z 2007 roku w Aparecida.
„To zaangażowanie [w kwestie środowiskowe i ludnościowe] doprowadziło do propozycji utworzenia sieci kościelnej obejmującej dziewięć krajów amazońskich. Pomysł powołania REPAM wyrósł ze spotkania biskupów amazońskich i pracowników Kościoła w Ekwadorze w 2013 r., w którym uczestniczył brazylijski kardynał Claudio Hummes i desygnowany kardynał Barreto” – czytamy.
Papież Franciszek został wybrany zaledwie miesiąc przed spotkaniem w Ekwadorze, a [Mauricio] Lopez [sekretarz wykonawczy REPAM] przypomniał, że desygnowany kardynał Barreto przewidział poparcie nowego papieża dla obaw podnoszonych przez „pracowników” Kościoła amazońskiego. Już wtedy Lopez mówił, że należy spodziewać się „głębokich zmian” w Kościele.
W styczniu 2014 r. Franciszek podczas pielgrzymki do Peru spotkał się z rdzenną ludnością amazońską z Boliwii, Brazylii i Peru. To tam po raz pierwszy mówił o „amazońskiej twarzy” Kościoła.
Argentyński kardynał od początku swojego pontyfikatu promował region Amazonii oraz ideę Kościoła o „amazońskiej twarzy”.
Ważną rolę w tym zakresie odegrał abp Huancayo Barreto, który od dawna przyjaźnił się z Jorgem Mario Bergoglio i jest jednym z głównych promotorów REPAM. Sam kardynał Jorge Bergoglio był redaktorem dokumentu końcowego konferencji w Aparecida.
W dokumencie roboczym Synodu Amazońskiego czytamy: „109. Zgodnie z dokumentem z Aparecidy, preferowana opcja dla ubogich jest hermeneutycznym kryterium analizy propozycji budowy społeczeństwa (501, 537, 474, 475), a także kryterium świadomości Kościoła. Jest to również jedna z cech fizycznych, które charakteryzują Kościół Ameryki Łacińskiej i Karaibów (391, 524, 53 3) oraz wszystkie jego struktury, od parafii po centra oświatowe i społeczne (176, 179, 199, 334, 337, 338, 446, 550). Kościół z amazońską twarzą jest Kościołem z wyraźną opcją dla [i ] z biednymi [48] i opieki nad stworzeniem. Od biednych i od postawy dbania o dary Boże prowadzą nowe ścieżki Kościoła lokalnego w kierunku Kościoła powszechnego”.
Dr Hickson przypomina, że „teologia wyzwolenia od dawna wykorzystuje trudną sytuację biednych jako pretekst do oferowania rozwiązań, które często odbiegają od nauczania społecznego Kościoła”.
Do kluczowych przedstawicieli teologii wyzwolenia należy m.in. ks. Paulo Suess, jeden z autorów dokumentu roboczego Synodu, zaproszony przez kardynała Rodrigueza Maradiagę do współpracy z biskupami z Aparecidy, a tym samym do udziału w sporządzeniu dokumentu końcowego.
Zamiast nawracania – akceptacja pogańskich wierzeń
Pierwsze spotkanie przygotowawcze w celu powołania Panamazońskiej Sieci Kościelnej REPAM odbyło się w dniach 22-24 kwietnia 2013 roku w ekwadorskim Puyo. Ogromną rolę odegrała tam CIMI (Consejo Indigenista Misionero z Brazylii – Misyjna Rada Tubylcza, powołana przez episkopat) i duszpasterstwo inkulturowanych kongregacji misyjnych (misjonarstwo wędrowne). Gospodarzem wydarzenia był biskup Rafael Cob, wezwany później przez papieża do Rady Przedsynodalnej Synodu Amazońskiego.
W Puyo nawiązano także do innej inicjatywy, zapoczątkowanej w 1998 roku – Itinerant Team (IT). Chodzi o grupę jezuitów w Brazylii, a następnie w większym regionie Pan-Amazonii, inspirowaną ideą życia w biedzie, pomagania biednym i rdzennym ludom oraz… akceptowania ich własnej religii. CIMI na czele z biskupem Kräutlerem i Paulo Suessem (sekretarzem generalnym, doradcą teologicznym) ściśle współpracowała z IT.
Kardynał Hummes i biskup Kräutler pełnią ważne funkcje w ramach konferencji biskupów brazylijskich (przewodniczący i sekretarz komisji biskupiej ds. Amazonii).
Obaj duchowni napisali w 2017 roku list otwarty jako przedstawiciele REPAM. Nazwali tam założyciela Itinerant Team, ojca Claudio Peraniego SJ, „prorokiem Amazonii”. Perani zmarł w 2008 roku. Wraz z ks. Paulo Suessem, jednym z kluczowych autorów dokumentu roboczego na Synod Amazoński, studiował w belgijskim Instytucie Lumen Vitae. Korzenie obydwu kapłanów tkwią w Europie – Perani był Włochem a Suess jest Niemcem.
Podczas uroczystości rocznicowej 10-lecia śmierci ks. Peraniego, z udziałem dwóch współpracowników zespołu przygotowawczego Synodu Amazońskiego, zmarłego uznano za „prekursora Kościoła papieża Franciszka”.
Członkowie IT spotkali się wcześniej, w lipcu 2011 r. w Quito. Był tam obecny także Mauricio Lopez, ówczesny sekretarz Caritas Ekwadoru. Rok później uczestniczył on w XI Międzyamerykańskim Spotkaniu Rekolekcyjnym IT, które poprowadził Egydio Schwade, jeden z założycieli CIMI i jego sekretarz. „To spotkanie miało fundamentalne znaczenie dla dalszego tworzenia wizji, misji i ciała misyjnego w Amazonii, ciała, które przekracza granice [wychodzi poza Brazylię do Ekwadoru]” – donosiła grupa IT.
Po spotkaniu w Puyo, zorganizowanym przez ekwadorską Caritas, miały się odbyć dwa kolejne wydarzenia z udziałem CELAM, czyli Konferencji Biskupów Ameryki Łacińskiej. Lopez i IT byli zawsze na nich obecni.
„Kościół o amazońskiej twarzy”
Geneza REPAM sięga czasów sprzed pontyfikatu papieża Franciszka. W 2019 roku biskup Rafael Cob chwalił Mauricio Lopeza jako „wielkiego architekta sieci kościelnej REPAM”.
W lipcu 2013 r. papież Franciszek odwiedził Brazylię, kraj, w którym mieszkają i pracują kardynał Hummes oraz biskup Kräutler. Obaj wraz z peruwiańskim kardynałem Barreto są kluczowymi hierarchami promującymi Synod Amazoński.
Papież mówił tam o nowych sposobach pomocy rdzennemu duchowieństwu poprzez otwartość i odwagę. Zachęcał brazylijskich hierarchów do odważnego formowania nowego pokolenia lokalnych kapłanów, wrażliwych na problemy miejscowej ludności, niejako kapłanów o „amazońskiej twarzy”. Ojciec Święty wzywał, by byli porteño – nieustraszeni.
To tutaj papież Franciszek, trzy miesiące po swoim wyborze, mówił o idei Kościoła o „twarzy amazońskiej”. Z kolei 17 grudnia tego samego roku Franciszek zachwalał w specjalnym liście bliskie w czasie spotkanie Podstawowych Wspólnot Kościelnych w Brazylii, zaplanowane na styczeń 2014. Miało w nim wziąć udział ponad 4 tysiące uczestników.
Franciszek za Dokumentem z Aparecidy przypomniał, że Podstawowe Wspólnoty Kościelne są narzędziem, które pozwala ludziom „lepiej poznać Słowo Boże, bardziej się zaangażować społecznie w imię Ewangelii, w celu stworzenia nowej formy świeckiej służby i kształcenia dorosłych w wierze”.
Podstawowe Wspólnoty Kościelne utworzyli przedstawiciele teologii wyzwolenia. Często priorytetowo traktowały one kwestie społeczne, zwłaszcza walkę o „sprawiedliwość społeczną”, a nie wiarę katolicką.
W stronę wyświęcania żonatych
Od 2014 roku trwała konsolidacja sił. 4 kwietnia 2014 r. biskup Kräutler, po zachęcie i rekomendacji kardynała Hummesa, spotkał się na prywatnej audiencji z papieżem. Na spotkanie zabrał swojego bliskiego współpracownika, doradcę teologicznego CIMI – Paulo Suessa. To wtedy – jak w 2015 roku relacjonował biskup Kräutler – miał powiedzieć Franciszkowi o wielkim problemie braku wyświęconych szafarzy, którzy mogliby częściej udzielać Komunii świętej.
Według późniejszych doniesień Kräutlera, papież przywołał ideę biskupa Fritza Lobingera – to znaczy wyświęcanie żonatych mężczyzn – a także doświadczenia meksykańskiego Chiapas, gdzie miejscowy biskup Samuel Ruiz García z San Cristóbal de las Casas wyświęcił wielu rdzennych diakonów, mających żony. Ta ostatnia praktyka została przerwana w 2001 roku przez Watykan, ale papież Franciszek miał na to zezwolić 13 lat później. W tym właśnie kontekście papież Franciszek zachęcił biskupa Kräutlera, by przedstawił „odważnie propozycje” w związku z brakiem wystarczającej liczby księży posługujących na terenie Amazonii.
Ponadto Franciszek zaprosił bp. Kräutlera aby ten pomógł mu napisać encyklikę Laudato si. Austriacki hierarcha tłumaczył, że Ojciec Święty wyjawił mu, iż już zlecił wykonanie projektu encykliki kardynałowi Peterowi K. A. Turksonowi, wówczas przewodniczącemu Papieskiej Rady Sprawiedliwości i Pokoju. Austriak przyznał, że poradził papieżowi, by w dokumencie nie zabrakło mocnego odniesienia do Amazonii oraz rdzennej ludności. Franciszek poprosił go więc o współpracę, a duchowny, natychmiast po powrocie do Brazylii, podesłał mu niektóre swoje wypowiedzi na ten temat.
Jeszcze w 2014 roku kardynał Hummes i biskup Kräutler zaproponowali episkopatowi brazylijskiemu wyświęcanie żonatych mężczyzn. Powstała też nowa komisja, w której zasiadali: Hummes jako prezydent i Kräutler jako sekretarz, Antonio de Almeida jako doradca i „ekspert” Lobinger. Wszyscy uczestniczyli w przygotowaniach do Synodu Amazońskiego.
12 września 2014 REPAM została oficjalnie założona w Brasilii, na zakończenie czterodniowego spotkania. Członkami założycielami są: CELAM (Konferencja Episkopatu Ameryki Łacińskiej), Konfederacja Religijna Mężczyzn i Kobiet Ameryki Łacińskiej i Karaibów (CLAR), Sekretariat Caritas dla Ameryki Łacińskiej i Karaibów (SELAC) oraz Konferencja Biskupów Brazylijskich (CNBB).
Watykan opublikował dokument założycielski. Na konferencji prasowej w Rzymie, z udziałem kardynała Petera Turksona i arcybiskupa Barreto, kardynał Hummes – prezydent REPAM – przekazał wiadomość, że kościoły w regionie postanowiły utworzyć tę sieć aby połączyć siły, wspierać i zachęcać się nawzajem, „mieć proroczy i coraz ważniejszy głos na szczeblu międzynarodowym”. W sieć zaangażowane są CIMI oraz wiele innych organizacji pozarządowych. REPAM koncentruje się na zagadnieniach środowiskowych i lokalnych.
2 marca 2015 roku Watykan zorganizował konferencję prasową prezentującą REPAM. Przedstawiciele tej sieci wyrazili wdzięczność kardynałowi Turksonowi za pomoc. Sam Turkson podkreślił, że Papieska Rada Sprawiedliwości i Pokoju z wielkim zainteresowaniem śledziła tę inicjatywę i bardzo ją popiera.
24 kwietnia 2017 r . liderzy REPAM odwiedzili Waszyngton. Tam opowiadali o prawach do ziemi i czystej wody. 15 października 2017 r . papież Franciszek ogłosił, że zwołuje Synod Biskupów dla Regionu Panamazońskiego, a przyczynkiem do tego stała się encyklika środowiskowa Laudato si, nawołująca do zmiany stylu życia i przyjęcia „nowej duchowości” celem oparcia się „paradygmatowi technokratycznemu”.
W dniach od 27 do 30 listopada 2017 roku w Quito odbyło się pierwsze spotkanie zorganizowane przez REPAM, a poświęcone sprawom Synodu Amazońskiego. Uczestnikami byli między innymi czterej przedstawiciele IT, a także wszystkie osoby, które wkrótce potem zostały powołane przez papieża Franciszka do pomocy w zorganizowaniu synodu: Peter Hughes, Paulo Suess, Justino Sarmento, Mauricio Lopez i siostra Irene Lopes.
19 stycznia 2018 roku Franciszek zwołał pierwsze posiedzenie Rady Przedsynodalnej podczas swojej wizyty apostolskiej w peruwiańskim Puerto Maldonado. To tam papież zwracał się bezpośrednio do przedstawicieli ludności tubylczej, dziękując za to, że pomagają nam „widzieć bliżej, na ich twarzach, odbicie tej ziemi. Jest to różnorodna twarz o nieskończonej różnorodności i ogromnym bogactwie biologicznym, kulturowym i duchowym. Ci z nas, którzy nie mieszkają na tych ziemiach, potrzebują waszej mądrości i wiedzy, aby umożliwić nam wejście, bez niszczenia skarbów, które posiada ten region”.
Papież mówił o „opcji obrony życia, ziemi i kultur”. Wskazał na potrzebę odnowy „rodzimych kultur, języków, tradycji, praw i duchowości”.
Sugerując, że czas kolonizacji był okresem bólu, Papież Franciszek wyjaśnił, że „uznanie i dialog będą najlepszym sposobem na przekształcenie relacji, których historia jest naznaczona wykluczeniem i dyskryminacją”. Życzył sobie również, aby „ludność rdzenna dobrowolnie się izolująca (PIAV)” miała swoje własne prawa. Zdaniem Franciszka, jej „kosmiczna wizja i mądrość mają wiele do nauczenia tych z nas, którzy nie są częścią ich kultury”.
Ojciec Święty poruszając te zagadnienia – a także wzywając do „ochrony naszego wspólnego domu” – przedstawił tematy nadchodzącego Synodu Amazońskiego. Było to nawiązanie do tego, co przez wiele lat mówił biskup Kräutler i jego miejscowy Zespół Misyjny.
8 marca 2018 roku Franciszek mianował 18 członków Rady Przedsynodalnej, w tym kardynała Hummesa, kardynała Turksona, kardynała Barreto i biskupa Kräutlera. Spośród 18 członków, jedynie trzech jest wyraźnie wymienionych jako przedstawiciele REPAM: Hummes, Barreto i Mauricio Lopez. W rzeczywistości jednak badania pokazują, że ponad połowa członków tej Rady jest bezpośrednio zaangażowana w REPAM – albo jako regionalni przedstawiciele (jak na przykład w przypadku biskupów Eugenio Cotera i Rafaela Cob Garcii), albo jak prezes CIMI (w przypadku Monsignore Roque Paloschiego), który sam jest członkiem REPAM. Jednym z członków Rady jest siostra Maria Irene Lopes de los Santos, która jest sekretarzem wykonawczym REPAM – Brazylia, co zostało pominięte kiedy wymieniono ją jako członka Rady. Nie mówi się też, że pracuje dla Hummesa i Kräutlera w komisji amazońskiej episkopatu Brazylii.
Innym członkiem Rady Przedsynodalnej jest kardynał Carlos Aguiar Retes, arcybiskup Meksyku. Spotkał się z papieżem Franciszkiem w kwietniu 2013 r. jako szef CELAM, dyskutując o bieżącym wdrażaniu Dokumentu z Aparecidy.
Pomiędzy 2003 a 2007 rokiem Retes ściśle współpracował z Jorge Mario Bergoglio w ramach przygotowań do piątego zgromadzenia CELAM w maju 2007 r. W oparciu o dokument z tego spotkania napisana jest adhortacja Evangelii Gaudium z listopada 2013 roku, powszechnie określana jako „Magna Carta pontyfikatu Franciszka”.
Można dodać, że podczas wizyty w Brazylii w lipcu 2013 roku, w przemówieniu skierowanym do CELAM papież Franciszek przedstawił zaktualizowaną, własną wersję Dokumentu z Aparecidy.
Kontestatorzy doktryny
Komentując wydarzenia prowadzące do zwołania Synodu Amazońskiego Maike Hickson zwraca także uwagę na jego nieprzejrzystość. Okazuje się bowiem, że trzech członków pięciu komitetów członkowskich, których zadaniem było zarówno opracowanie dokumentu przygotowawczego, jak i przygotowanie dokumentu roboczego Synodu, jest bezpośrednio i ściśle zaangażowanych w działalność REPAM. Są to: dr Paulo Suess, wiodący teolog wyzwolenia, uważany za głównego architekta dokumentu roboczego Synodu Amazońskiego, ks. Pedro Hughes (z REPAM; wydał niegdyś książkę na cześć Gustavo Gutierreza) oraz brazylijska socjolog Marcia de Oliveira (również pracuje dla REPAM). Czwarty członek, ks. Justino Sarmento, studiował na podyplomowym programie studiów misjonarskich w Sao Paulo, założonym przez księdza Suessa. Antropolog ks. Fernando Roca Alcázar SJ nie wydaje się mieć bliskiego związku z REPAM, chyba że za pośrednictwem swoich jezuickich kanałów.
Kardynał Barreto jest również jezuitą i przedstawicielem krajowego episkopatu na Papieskim Uniwersytecie Peru, gdzie wykłada ks. Roca.
Jak stwierdził w jednym z wywiadów Paulo Suess, zadaniem REPAM było napisanie dokumentu przygotowawczego zgodnie z instrukcjami szefa Sekretariatu Synodu Biskupów, kardynała Baldisseriego. Następnie REPAM poprosił pięciu ekspertów wybranych przez różne władze i wyznaczonych przez Claudio Hummesa o opracowanie w szybkim czasie tekstu dwóch lub trzech stron z ich specjalności. „[…] Ten początkowy tekst został poprawiony przez Sekretariat Synodu w Rzymie, który zredagował go bez większych ingerencji w treść. Następnie przedstawiono go Radzie Przedsynodalnej, która dyskutowała o tym w obecności papieża i miała wszelkie możliwości ingerowania oraz proponowania zmian” – powiedział Suess.
Biuro prasowe Watykanu poinformowało Life Site News w sierpniu 2019 r., że „od drugiej połowy 2018 r. do tej pory w odpowiedzi na konsultacje odbyły się 262 wydarzenia, w tym zgromadzenia terytorialne, fora tematyczne i grupy robocze do rozmów w sprawie Synodu Amazońskiego. Według REPAM, w procesie uczestniczyło 87 000 osób, w tym wspólnoty, parafie, prałatury i diecezje w 9 krajach tworzących Amazonię”.
W lutym 2019 roku, w ramach przygotowań do Synodu Amazońskiego, Watykan zorganizował trzydniową konferencję. Udział wzięło ponad 80 uczestników z całego świata. W marcu w Waszyngtonie REPAM zaprezentował główne cele synodu.
W dniach od 4 do 6 kwietnia 2019 r . po cichu odbyła się konferencja zorganizowana przez REPAM i Amerindię, grupę teologów wyzwolenia, która następnie opracowała większy dokument kwestionujący wiele zasad doktryny Kościoła Katolickiego. Wezwano na przykład do wyświęcania kobiet oraz żonatych mężczyzn. Broszurę współfinansowała niemiecka agencja pomocy Misereor.
W dniach od 14 do 5 maja 2019 r odbyło się drugie posiedzenie Rady Przedsynodalnej w Watykanie, gdzie zatwierdzono dokument roboczy synodu.
17 czerwca 2019 roku opublikowane zostało Instrumentum laboris, czyli dokument roboczy Synodu Amazońskiego.
26 czerwca obecnego roku pod Rzymem odbyło się kolejne tajne spotkanie z udziałem kardynałów Hummesa i Kaspera, biskupa Kräutlera, Paulo Suessa i wielu innych kluczowych postaci Synodu. Opowiedziały się one się za wyświęcaniem kobiet. Jednym z uczestników tego wydarzenia był ojciec Michael Czerny, jeden z sekretarzy Rady Przedsynodalnej Synodu Amazońskiego a wkrótce kardynał. Na prośbę o informacje odmówił, niestety odpowiedzi, kierując Life Site News na stronę internetową REPAM.
W lipcu tego roku ksiądz Pirmin Spiegel – uczestnik lutowej konferencji w Rzymie oraz szef agencji pomocowej niemieckiego episkopatu Misereor, mocno zaangażowanej w finansowanie Synodu – zaproponował wyświęcanie żonatych mężczyzn, a także kobiet diakonis.
„Ten krótki przegląd wydarzeń – pisze Hickson – sprawia wrażenie, że Synod Amazoński jest organizowany głównie przez zwartą grupę ludzi, którzy od lat pracują razem, starając się realizować swój plan, na który wpływ ma teologia wyzwolenia. Fakt, że nie zostało to ujawnione – nawet na prośbę mediów – potwierdza podejrzenie, że również ten synod jest prowadzony w określonym kierunku, tak jak miało to miejsce w przypadku dwóch synodów o rodzinie” – puentuje i ostrzega autorka analizy.
Źródło: lifesitenews.com.
Agnieszka Stelmach
