Prezentujemy wznowienie cenionego przedwojennego katechizmu, który doczekał się wielu wydań w wielu językach. Obecnie Katechizm katolicki dziecka polskiego ukazał się nakładem Instytutu Dziedzictwa Europejskiego Andegavenum.
Pius XII głosił, że „katechizm jest księgą mądrości, sztuką dobrego życia, pokojem duszy, bezpieczeństwem w doświadczeniach. Katechizm uczy nas jak podobać się Bogu”. Za potwierdzenie słów papieża mogą służyć dzieje Kościoła, a zwłaszcza ostatnie kilka wieków, w których dzięki katechezie i coraz bardziej popularnym katechizmom nie tylko dorośli, ale również dzieci mogły głębiej poznać podstawowe prawdy wiary. W tamtych czasach katecheci duchowni jak i świeccy zaczęli zasiewać ziarno zbawienia w duszach najmłodszych, jak np. bł. Karolina Kózkówna przed swoją męczeńską śmiercią wśród dzieci z sąsiedztwa.
Wówczas w trudnym czasie zaborów nauka katechizmu była jednym ze środków do zachowania wiary, ale przy okazji także i języka ojczystego. Prowadzona bowiem zazwyczaj poza szkołą mogła się odbywać po polsku. Łączono też wtedy katechizm z gramatyką języka polskiego. Jednym z przykładów może być książeczka Nauka czytania pisma polskiego. Teraz z przydatkiem nowego katechizmu dla małych dziatek zebrana (pierwsze wydanie prawdopodobnie w 1791 r., wiele wznowień w XIX w. a nawet jeszcze w 1903 r.). Jednak początki tego rodzaju połączenia wykładu wiary z nauką języka polskiego można datować jeszcze wcześniej. Świadczy o tym już Obiecadoprofesora i rektora Akademii Krakowskiej, kanonika Jakuba Parkoszowica napisane prawdopodobnie ok. 1466 r. jako zwieńczenie pierwszego w dziejach traktatu o polskiej pisowni, które kończy słowami:
Wesprzyj nas już teraz!
patrzy obiecada mego
tobie tu napisanego,
boć w niem każde słowko tobie
pismem rożny głos da w sobie;
pisz je w jimię Boże tako,
jeżem ci napisał jako.
Zatem już w początkach formowania się polskiego pisma widziano potrzebę nauczania w tym języku również prawd wiary. Pierwszy polski katechizm zostanie wydany w 1553 r. przez kard. Stanisława Hozjusza i to jeszcze przed ukazaniem się Katechizmu Rzymskiego jako wykładu doktryny Soboru Trydenckiego, pierwszego oficjalnego katechizmu Kościoła rzymskokatolickiego.
Tak nakreślone dzieje polskich katechizmów pokazują więc ważną rolę języka ojczystego w przekazywaniu wiernym Bożego Objawienia. W trakcie zaborów pomagały również utrzymywać kontakt z polskim językiem, a szczególnie później, gdy podczas wojennych zawieruch wielu Polaków znalazło się poza granicami kraju. Pozostali następnie na emigracji, troszcząc się jednak o lepsze jutro dla Polski poprzez edukację swoich dzieci i działalność wydawniczą. Z tych więc zdaje się powodów ukazuje się w 1960 r. Katechizm katolicki dziecka polskiego w wydawnictwie „Veritas” w Londynie.
Stanowi on tłumaczenie cenionego w tamtym czasie, jak i dzisiaj katechizmu francuskiego dla dzieci napisanego przez kanoników Quineta i Boyera, który był wielokrotnie wznawiany, zaś ostatnie wydanie miało miejsce w 2018 r. nakładem wydawnictwa Clovis. Ponadto Katechizmwyróżnia się innowacyjnym jak na czas powstania włączeniem kolejnych lekcji nauki katechizmu w historię biblijną. Wtedy popularne były bowiem katechizmy, które wcale lub w minimalnym stopniu wiązały swoją treść z Pismem Świętym. Prócz tego Katechizmcechuje się przejrzystym układem treści. Został on podzielony na trzy główne części: „Prawdy, które pozostawił nam Pan Jezus”, dotycząca głównych tajemnic wiary, kolejna „Pomoce, które nam Pan Jezus przygotował” traktująca o modlitwie i sakramentach oraz trzecia „Przykazania, które nam dał Jezus Chrystus”, w której obok dziesięciu przykazań zostały dodatkowo omówione cnoty wiary, nadziei i miłości, przykazania kościelne, jak i lekcje o tym czym jest grzech, grzechy główne. „Dzień chrześcijanina” jest dodatkową jednostką lekcyjną, w której znajdujemy sporo praktycznych wskazówek jak dobrze przeżyć każdy dzień. Pomocny również dla dziecka może się okazać znajdujący się na końcu „Dodatek”. Zawiera wybór podstawowych modlitw, a także „Przykazania i prawdy wiary”, po których następuje zbiór modlitw polsko-łacińskich Mszy w tradycyjnym rycie rzymskim. Książeczka kończy się zaś przygotowaniem do spowiedzi oraz propozycją modlitw odpowiednich do odmówienia przed i po Komunii św.
W ostatnich latach zaczęły się pojawiać w Polsce wznowienia tradycyjnych katechizmów: m.in. katechizm św. Piusa X, zwany również katechizmem kard. Gasparriego, katechizm ks. Walentego Gadowskiego. Jednak pośród tych wydań zauważalny jest brak, poza katechizmem dla młodzieży z 1929 r. wydanego pt. „Nieśmiertelnik duszy”, wznowień zbioru prawd wiary odpowiedniego dla dzieci. Na tym tle Katechizm katolicki dziecka polskiego ukazuje się jako pozycja niezbędna na polskim rynku wydawniczym, uzupełniając dotychczasową lukę w tej dziedzinie.
Obecne wydanie charakteryzuje się przede wszystkim gruntownym odświeżeniem ilustracji załączonych do wcześniejszej edycji, jak i całego tekstu, zwiększając jego przejrzystość poprzez ujednolicenie czcionki. Warto również odnotować fakt, iż dokonano uzupełnienia pozycji o dwie ostatnie lekcje (Objawienie, Biblia), które znajdujemy w obecnej edycji francuskiej. Pouczają one o Piśmie świętym, o tym co zawiera i Tradycji jako dwóch źródłach Objawienia Bożego. Drobnego doprecyzowania wymagała z kolei część dotycząca postu eucharystycznego, a więc informacja o skróceniu wymaganego postu do jednej godziny, pozostawiając jednak zachętę do praktykowania dłuższego postu. Poza tym dodano krótki opis Mszy świętej w tradycyjnym rycie rzymskim z cennym fragmentem bulli Quo primum św. Piusa V.
Przechodząc zaś do struktury poszczególnych lekcji, zasadniczo układ każdej z 64 jednostek Katechizmu składa się przede wszystkim rzecz jasna z części pytań i odpowiedzi, w której pojawiają się również doprecyzowujące uwagi. Zostały jednak one rozbudowane o niewielkie moduły, czyli:
– „Dla mego życia” – praktyczne wskazówki, formuły pozwalające głębiej żyć poznanymi właśnie prawdami,
– „Modlitwa” – w której zwracamy się do Boga i jego świętych, dziękując mu za dary Jego dobroci i prosząc o pomoc w rozwoju życia Bożego w nas,
– „Słowo Boże” – krótki lecz głęboki cytat z Pisma Świętego odnoszący się do danej lekcji,
– „Liturgia” – moduł ukazujący silny związek prawd wiary z liturgią Kościoła, przede wszystkim z Mszą św., gdzie prawdziwa staje się formuła, iż prawo modlitwy jest również prawem wiary, a przez to i życia (lex orandi – lex credendi – lex vivendi)
– „Zadanie” – zawierające serię kilku powtórzeniowych pytań
– „Praca” – zachęcająca do wykonania m.in. prac plastycznych, jak również prac w grupie umożliwiających większe zaangażowanie dzieci.
Książeczka z pewnością okaże się cenną pomocą na półkach katolickich rodzin. Świetnie posłuży do katechizacji dzieci nie tylko tych najmłodszych, ale za sprawą umieszczenia w każdej lekcji katechizmowej wiadomości uzupełniających przyda się również tym, które miały już wcześniej kontakt z katechezą. Pytania są więc podzielone na trzy stopnie: elementarny, oznaczony gwiazdką, średni określony krzyżykiem oraz ostatni wiążący się z przyswojeniem sobie całej lekcji. Katechizmwięc z łatwością dzięki tym trzem poziomom pozwala dostosować poziom nauki katechezy do wieku i możliwości dziecka.
Szymon Stanula
