W marcu grupa posłów Solidarnej Polski złożyła w Sejmie projekt ustawy dotyczący tego zagadnienia. Miałby on stanowić alternatywę dla rządowego projektu ustawy o sprawozdawczości organizacji pozarządowych (UD217) w wersji przedstawionej w styczniu. W ocenie Ordo Iuris, inicjatorzy powinni włączyć się do prac nad projektem rządowym, gdyż proponowane przez posłów rozwiązanie wymaga przepisania.
Projektowane rozwiązanie odpowiada na główne zastrzeżenia sformułowane przez Trybunał Sprawiedliwości UE wobec Węgier w wyroku z 18 czerwca 2020 r. Narzucając identyczny obowiązek dla podmiotów krajowych i zagranicznych, odpiera wszelkie zarzuty ewentualnego naruszenia swobody przepływu kapitału oraz prawa do swobodnego zrzeszania się.
W odróżnieniu od styczniowej wersji projektu rządowego, projekt poselski przewiduje jednak obowiązek publikowania imion i nazwisk, imienia ojca oraz miejsca zamieszkania darczyńców będących osobami fizycznymi, który budzi poważne wątpliwości co do zgodności z konstytucyjnym prawem do ochrony danych osobowych (art. 51 Konstytucji RP).
Wesprzyj nas już teraz!
W opinii Instytutu Ordo Iuris, oprócz kierunków proponowanych przez projektodawców, warto rozważyć także jednoznaczne objęcie NGO przepisami o dostępie do informacji publicznej, a także uregulowanie obowiązku sprawozdawczego dla przedstawicielstw zagranicznych fundacji.
Uczestnicy debaty powinni także uzyskać możliwie wyczerpującą informację od Ministra Finansów oraz Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego, na ile przepisy wprowadzone w 2004 r. do ustawy o CIT, nakładające na NGO określone obowiązki sprawozdawcze, spełniły swoje zadanie.
„Obowiązek publikacji nazwisk darczyńców będących osobami fizycznymi, zapisany w poselskim projekcie ustawy o transparentności finansowania organizacji pozarządowych, może naruszać konstytucyjne prawo do ochrony danych osobowych. Projekt ten zasługuje jednak na rozpatrzenie go w rzetelnej debacie publicznej, podobnie jak rządowy projekt ustawy o sprawozdawczości” – mówi apl. adw. Nikodem Bernaciak, analityk Ordo Iuris.
30 marca 2022 r. grupa posłów, reprezentowana przez Michała Wosia (Solidarna Polska, KP PiS) złożyła w Sejmie poselski projekt ustawy o transparentności finansowania organizacji pozarządowych (NGO). Nowa ustawa miałaby określać zasady i sposób prowadzenia rejestru wpłat i rejestru umów, ujawniania informacji o wsparciu, źródłach finansowania projektów, źródłach przychodów, kosztach i rodzajach prowadzonej działalności przez NGO, w tym przez organizacje pożytku publicznego.
Projekt dzieli organizacje pozarządowe na trzy kategorie:
- NGO z przychodem z działalności statutowej za poprzedni rok obrotowy powyżej 250 tys. zł – składają one informacje o źródłach finansowania projektów oraz informację o podmiotach udzielających wsparcia lub wsparcia z zagranicy,
- NGO z przychodem z działalności statutowej za poprzedni rok obrotowy powyżej 1.000.000 zł – przekazują one ponadto bez zbędnej zwłoki informacje o źródłach finansowania projektów za pośrednictwem środków audiowizualnych, dźwiękowych lub wizualnych, a także kierują do publicznej wiadomości informacje o uzyskaniu wsparcia,
- NGO z przychodem z działalności statutowej za poprzedni rok obrotowy najwyżej 250 tys. zł – nie są na nie nakładane żadne nowe obowiązki.
Organizacje powyżej 1 mln zł przychodu są obowiązane do prowadzenia w formie elektronicznej, bieżącego aktualizowania i udostępniania na stronie internetowej rejestru wpłat, w którym zamieszcza się m.in. imię i nazwisko, imię ojca oraz miejsce zamieszkania osoby dokonującej wpłaty; a także rejestru umów, który stanowi zbiorcze zestawienie informacji o umowach zawartych przez NGO.
Projektowane rozwiązania czynią zadość głównym zastrzeżeniom sformułowanym przez Trybunał Sprawiedliwości UE wobec Węgier w wyroku z dnia 18 czerwca 2020 r. Narzucając identyczny obowiązek dla podmiotów krajowych i zagranicznych, odpiera wszelkie zarzuty ewentualnego naruszenia swobody przepływu kapitału gwarantowanej przez art. 63 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz prawa do swobodnego zrzeszania się. Co jednak istotne, innym możliwym rozwiązaniem, czyniącym zadość tym zastrzeżeniom, byłoby zróżnicowanie sytuacji NGO unijnych i pozaunijnych. Zasadne pozostają natomiast zarzuty TSUE co do naruszenia prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego oraz prawo do ochrony danych osobowych. Przepis przewidujący, że organizacja pozarządowa miałaby ujawniać „imię i nazwisko, imię ojca oraz miejsce zamieszkania osoby dokonującej wpłaty”, budzi poważne wątpliwości co do zgodności z konstytucyjnym prawem do ochrony danych osobowych (art. 51 Konstytucji RP).
Instytut Ordo Iuris, dostrzegając konieczność zwiększania transparentności finansowania NGO, wskazuje zarazem inne kierunki działań: np. uzupełnienie obowiązujących przepisów o dostępie do informacji publicznej o jednoznaczne określenie zakresu informacji publicznej w odniesieniu do NGO czy wprowadzenie obowiązku sprawozdawczego dla przedstawicielstw zagranicznych fundacji. Przede wszystkim jednak, analiza projektu poselskiego wskazuje na daleko idące podobieństwa do rządowego projektu ustawy o sprawozdawczości NGO, przedstawionego w lipcu 2021 r. Oba projekty de facto regulują tę samą lub zbliżoną materię, a przy tym projekt rządowy poddany jest znacznie szerszemu zakresowi konsultacji, opiniowania i uzgodnień. W opinii Instytutu, inicjatorzy projektu poselskiego powinni zatem włączyć się w prace nad projektem rządowym, przedstawiając swoje oryginalne pomysły na forum trwających już prac ustawodawczych.
Co więcej, przepisy art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych już teraz nakładają na niektóre NGO (osiągające roczny dochód powyżej 20.000 zł) obowiązek udostępniania do publicznej wiadomości kwot darowizn pochodzących od osób prawnych z podaniem nazwy i adresu darczyńcy, jeżeli jednorazowa kwota darowizny przekracza 15.000 zł lub jeżeli suma wszystkich darowizn otrzymanych w danym roku podatkowym od jednego darczyńcy przekracza 35.000 zł. Dlatego uczestnicy debaty nad oboma projektami (rządowym i poselskim) powinni uzyskać możliwie wyczerpującą informację od Ministra Finansów oraz Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego, na ile przepisy te, wprowadzone do ustawy o CIT w 2004 r., spełniły swoje zadanie.
Ordo Iuris
