1 listopada papież Franciszek opublikował motu proprio Ad theologiam promovendam. Przy okazji ustanowienia nowych statutów dla Papieskiej Akademii Teologicznej, Ojciec Święty zadekretował w tym liście apostolskim „zmianę paradygmatu” w teologii, która ma od teraz być „bliższa ludowi” i „wychodzić od konkretu życia”. Papież zdecydowanie odrzuca „abstrakcyjną” oraz „ideologiczną” teologię, na jej miejsce żądając uprawiania teologii „o piętnie duszpasterskim”, która będzie zasadzać się na „odważnej rewolucji kulturowej” (sic).
O radykalnej zmianie w uprawianiu teologii papież napisał już w pierwszych zdaniach swojego dokumentu. Stwierdził, że teologia nie może ograniczać się do „abstrakcyjnego proponowania formuł i schematów z przeszłości”, ale musi „stawić czoła głębokim przemianom kulturowym”. Teologia musi być świadoma, że „to, co przeżywamy, nie jest po prostu wiekiem zmian, ale zmianą epoki” – stwierdził. Dalej wyraźnie stwierdził, że nie chodzi mu o wyłącznie „taktyczną postawę zewnętrznego dostosowywania skrystalizowanych już treści”, ale o głębszą zmianę.
Jak wskazał: „Refleksja teologiczna jest zatem wezwana do punktu zwrotnego, do zmiany paradygmatu, do „odważnej rewolucji kulturowej”.
Wesprzyj nas już teraz!
Teologia ma być „kontekstualna”, tak, by odczytywać Ewangelię „w warunkach, w których mężczyźni i kobiety żyją na co dzień”. Teologia ma być „kulturą dialogu i spotkania między różnymi tradycjami i różną wiedzą, różnymi wyznaniami chrześcijańskimi i różnymi religiami”; ma konfrontować się otwarcie „ze wszystkimi, zarówno wierzącymi jak i niewierzącymi”.
Według Ojca Świętego teologia musi „móc korzystać z nowych kategorii wypracowanych przez inne nauki”.
Od teraz uprawianie teologii ma być synodalne. Co to znaczy?
„Synodalność… zobowiązuje teologów do uprawiania teologii w formie synodalnej” – napisał papież, dodająć, że chodzi o „zdolność słuchania, dialogu, rozeznawania, integrowania wielości i różnorodności przypadków”.
Wreszcie Ojciec Święty zauważył, że teologia ma być „wiedzą sapiencjalną, nie abstrakcyjną i ideologiczną”; ma być „duchowa, wypracowana na kolanach, bogatą dzięki adoracji i modlitwie”, ma być otwarta na „głos ludu” i transcendentna. Według papieża Franciszka teologia musi nosić „duszpasterskie piętno”; ma „uprzywilejować zdrowy rozsądek ludu, który jest tak naprawdę miejscem teologicznym”, choć, jak pisze papież, „mieszka w nim wiele obrazów Boga często niekorespondujących z chrześcijańskim obliczem Boga”.
Na koniec Ojciec Święty stwierdził, że „wszystko, co postanowił w tym liście apostolskim motu proprio, ma mieć stabilną i trwałą wartość, niezależnie od jakiejkolwiek rzeczy przeciwnej”.
W motu proprio Ad theologiam promovendam nie ma żadnych konkretnych przykładów zastosowania tego nowego paradygmatu w teologii. Wydaje się jednak, że biorąc pod uwagę słowa o „rewolucji kulturowej”, papieskie nauczanie można odnieść zwłaszcza do najpłomienniej dziś dyskutowanych kwestii: błogosławienia par jednopłciowych, udzielania Komunii świętej rozwodnikom, stosowania antykoncepcji, dialogu międzyreligijnego. Papież Franciszek w swoim liście apostolskim bardzo wyraźnie występuje przeciwko „abstrakcyjnej teologii przy biurku”, to znaczy przeciwko swoistemu „dyktatowi normy ogólnej” (by użyć papieskiej stylistyki), którą teraz ma zastępować „konkret życia”. Dzięki odpowiedziom Franciszka na dubia pięciu kardynałów oraz odpowiedziom prefekta Dykasterii Nauki Wiary kard. Victora Fernándeza na dubia kard. Dominika
Duki wiemy, co to oznacza: pozostawienie kwestii błogosławienia par jednopłciowych „osądowi duszpasterskiemu” na miejscu albo zgodę na przyjmowanie Komunii przez rozwodników.
Być może niedługo zostanie ogłoszona jakaś forma zgody na stosowanie antykoncepcji; już w latach 2021 i 2022 Papieska Akademia Życia pod kierunkiem abp. Vincenzo Paglii sugerowała, że ogólny zakaz antykoncepcji powinien zostać zrelatywizowany pod kątem „konkretu życia”.
W dalszej konsekwencji „synodalna teologia z piętnem duszpasterskim” może prowadzić też do zmiany w dziedzinie ekumenizmu, na przykład gdy idzie o praktykę dopuszczania do Komunii świętej prawosławnych oraz protestantów.
Należy zwrócić uwagę na bardzo twarde zakończenie listu apostolskiego Franciszka: to, co postanowił, ma obowiązywać „trwale i stabilnie” na przyszłość i to „niezależnie od czegokolwiek, co mogłoby być temu przeciwne”. Innymi słowy – według Franciszka – jeżeli wcześniejsze nauczanie Kościoła wydaje się być sprzeczne z „nowym paradygmatem rewolucji kulturowej” w teologii – to tym gorzej dla wcześniejszego nauczania.
Motu proprio Ad theologiam promovendam jest dostępne w języku włoskim na stronach Watykanu (tutaj).
Pach
