W ramach akcji „Burza” podjęto szereg akcji o różnym prawdopodobieństwie powodzenia. Wydaje się, że ogólne militarne założenia akcji „Burza” (przy wsparciu Armii Czerwonej) miały szansę powodzenia – mówi dr Marek Jedynak, dyrektor Oddziału IPN Białystok. Rozmawia Adam Białous.
Kiedy powstał plan przeprowadzenia akcji „Burza?
Plan akcji „Burza” powstawał stopniowo i był reakcją polskich czynników decyzyjnych (Rząd Rzeczpospolitej, Komenda Główna AK) na zmieniającą się sytuację polityczno-militarną kraju. Rozkaz do akcji „Burza” został wydany 20 listopada 1943 roku.
Wesprzyj nas już teraz!
Czy do czasu rozpoczęcia akcji Burza, jej plan był zmieniany?
Plan akcji „Burza” od momentu wydania rozkazu do jej wykonania nie zmienił swych głównych założeń. W poszczególnych okręgach AK jego wykonanie dostosowywano do panujących tam warunków.
Skąd taka nazwa tej operacji – akcja „Burza”?
Nie ma jednoznacznych przesłanek, jak powstał kryptonim akcji. Są to słowa często dobierane ad hoc, nie wiążące się jednoznacznie z planowanym zadaniem. Mają bowiem ukryć zamiary realizatorów.
Jakie były główne cele akcji Burza?
Głównym celem akcji „Burza” było, poprzez wzmożoną akcję dywersyjną, we współpracy z Armią Czerwoną, opanowanie terenu i utworzenie tam legalnych ośrodków polskiej władzy, które podejmą Sowietów jako gospodarz terenu. Akcja „Burza” została przeprowadzona na niemal całym obszarze kraju.
Czy w roku 1944 siłami AK było możliwe osiągnięcie wyznaczonych celów akcji?
W ramach akcji „Burza” podjęto szereg akcji o różnym prawdopodobieństwie powodzenia. Wydaje się, że ogólne militarne założenia akcji „Burza” (przy wsparciu Armii Czerwonej) miały szansę powodzenia.
Czy AK własnymi siłami udało się zdobyć któreś z dużych miast ?
Armia Krajowa samodzielnie nie zdobyła w całości żadnego z wielkich miast. Natomiast oddziałom AK udało się opanować znaczne obszary niektórych dużych miast np. Warszawa, Wilno. Zajęto zaś szereg mniejszych miejscowości np. Wąwolnice, Kock, Urzędów (Lubelszczyzna), Iwonicz Zdrój (Rzeszowszczyzna), Staszów (Kielecczyzna).
Czy po aresztowaniach żołnierzy AK, po akcji „Ostra Brama”, był jeszcze sens liczyć na współpracę z Sowietami?
Dowództwo AK zakładało, że stosunek Sowietów do ujawniających się polskich oddziałów na terenach, które nie zostały oficjalnie włączone do ZSRS, może być inny. Przebieg operacji „Ostra Brama” wskazywał, że współpraca bojowa z Armią Czerwoną może przebiegać w sposób zadowalający i przynoszący sukcesy militarne.
Jak wielu żołnierzy AK aresztowali Sowieci podczas akcji Burza, ilu zginęło, ilu wywieziono na Sybir, ilu wcielono do Armii Czerwonej?
Precyzyjne liczby nie są znane. W latach 1944 – 1945 Sowieci deportowali blisko 50 tysięcy polskich obywateli z czego większość stanowili żołnierze AK.
26 października 1944 ostatni dowódca AK gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek” zdecydował o wstrzymaniu akcji „Burza”. Dlaczego?
Dalsza realizacja operacji straciła polityczno-militarny sens.
Dziękuję za rozmowę.
