Analitycy Valbona Zeneli i Joseph Vann komentują na łamach „National Interest” ostatnie działania unijnych oficjeli w kwestii przyjęcia pierwszej w historii UE strategii rozwoju ekonomicznego. Zdaniem autorów, europejscy eksperci szybko zaakceptowali „niezaprzeczalną zmianę porządku światowego, wymagającą od UE obrania nowego, zupełnie innego kursu”.
Dr Valbona Zeneli jest starszym członkiem Rady Atlantyckiej, wykładowcą wizytującym w Centrum Studiów Europejskich Minda de Gunzburg na Uniwersytecie Harvarda. Prof. Joseph Vann to ekspert ds. bezpieczeństwa narodowego.
Wesprzyj nas już teraz!
W czerwcu UE przygotowała pierwszą w historii wspólną strategię bezpieczeństwa gospodarczego. We wrześniu zaś szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen wygłosiła orędzie o stanie unii, uzupełniając wspomniane opracowanie.
Komunikat KE i Wysokiego Przedstawiciela ds. polityki zagranicznej z 20 czerwca wskazywał na potrzebę „minimalizowania zagrożeń wynikających z niektórych przepływów gospodarczych w kontekście zwiększonych napięć geopolitycznych i przyspieszonych zmian technologicznych, przy jednoczesnym zachowaniu maksymalnego poziomu otwartości i dynamiki gospodarczej”.
Zaproponowano strategię, która określi wspólne ramy osiągnięcia bezpieczeństwa gospodarczego poprzez wspieranie bazy gospodarczej i konkurencyjności gospodarki unijnej, ochroni przed zagrożeniami, jednocześnie pozwalając rozwinąć partnerstwo z jak najszerszym gronem krajów w celu rozwiązania wspólnych problemów, ale i pozyskania kluczowych surowców.
We wszystkich tych kwestiach UE ma się kierować zasadami proporcjonalności i precyzji. Przewidziano bardziej kompleksowe podejście do zarządzania ryzykiem.
Zwrócono uwagę na zagrożenia wynikające z niektórych powiązań gospodarczych szybko rozwijającej się technologii. Wskazano, że trzeba opracować kompleksowe podejście do wspólnego identyfikowania i oceniania zagrożeń.
Strategia proponuje przeprowadzenie szczegółowej oceny niebezpieczeństw dla bezpieczeństwa ekonomicznego w czterech obszarach: zagrożenia odporności łańcuchów dostaw, w tym dla bezpieczeństwa energetycznego; zagrożenia dla bezpieczeństwa fizycznego i cybernetycznego infrastruktury krytycznej; ryzyka związanego z bezpieczeństwem technologii i ich wyciekiem; ryzyka wykorzystania zależności gospodarczych jako broni lub przymusu gospodarczego.
Oceny ryzyka dokona KE wraz z państwami członkowskimi „w stosownych przypadkach” we współpracy z Wysokim Przedstawicielem i przy udziale sektora prywatnego. Ma to być proces dynamiczny i ciągły.
Przewiduje się stosowanie trójtorowego podejścia: promowanie konkurencyjności UE poprzez wzmacnianie jednolitego rynku, wspieranie silnej i odpornej gospodarki, inwestowanie w umiejętności oraz wspieranie unijnej bazy badawczej, technologicznej i przemysłowej; ochronę bezpieczeństwa gospodarczego UE za pomocą szeregu istniejących polityk i narzędzi oraz rozważenie nowych w celu usunięcia ewentualnych luk (reakcja na być proporcjonalna i precyzyjna); współpracy z jak najszerszym gronem partnerów w celu wzmocnienia bezpieczeństwa gospodarczego, w tym poprzez wspieranie i finalizowanie umów handlowych, wzmacnianie innych partnerstw, wzmacnianie międzynarodowego porządku gospodarczego opartego na zasadach i instytucji wielostronnych, takich jak Światowa Organizacja Handlu, oraz inwestowanie w zrównoważony rozwój poprzez Global Gateway.
Bardziej szczegółowe działania przewidują opracowanie wykazu technologii kluczowych dla bezpieczeństwa gospodarczego oraz ocenę związanych z nimi zagrożeń w celu opracowania środków łagodzących; angażowanie się w dialog z sektorem prywatnym, by wypracować wspólne rozumienie bezpieczeństwa gospodarczego i zastosować odpowiednie narzędzia zarządzania ryzykiem; dalsze wspieranie suwerenności technologicznej UE i odporności unijnych łańcuchów wartości, zwłaszcza poprzez rozwijanie technologii krytycznych za pośrednictwem platformy technologii strategicznych dla Europy (STEP); większy monitoring inwestycji zagranicznych; większe wsparcie na rozwijanie własnych badań technologii podwójnego zastosowania; kontrola wywozu produktów podwójnego zastosowania; wskazanie na zagrożenia z inwestycji i zaproponowanie do końca roku odpowiednich środków; zaproponowanie środków mających na celu poprawę bezpieczeństwa badań naukowych; zbadanie ukierunkowanego wykorzystania instrumentów wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB) w celu zwiększenia bezpieczeństwa gospodarczego UE (narzędzia dyplomacji hybrydowej i cyberdyplomacji oraz zestawu narzędzi do manipulacji i ingerencji w informacje zagraniczne); zalecenie unijnej jednolitej zdolności analitycznej (SIAC) w sprawie wykrywania możliwych zagrożeń dla bezpieczeństwa gospodarczego UE; zapewnienie pełnego włączenia ochrony i promowanie bezpieczeństwa gospodarczego UE w relacjach na zewnątrz oraz zintensyfikowanie współpracy z krajami trzecimi w kwestiach bezpieczeństwa gospodarczego.
W swoim orędziu o stanie UE z 23 września, szefowa KE wskazywała na rolę Ukrainy w przyszłej UE. KE chce zapewnić płynny dostęp Ukrainy do jednolitego rynku. Mówiła, że szybciej niż planowano zintegrowano ukraiński rynek energetyczny z europejskim. Za wschodnią granicą Polski są też cenne surowce do rozwoju nowych technologii.
Szefowa KE wskazała, że chce uwolnić Europę od rosyjskiej zależności paliw kopalnych. Dlatego – poza przechodzeniem na OZE – więcej surowców będzie sprowadzać z Norwegii, USA, Algierii i innych państw. Von der Leyen wskazała jednak na konieczność oszczędzania energii np. poprzez wcześniejsze zaczynanie dnia pracy w fabrykach, by uniknąć szczytów zapotrzebowania na energię.
Niemiecka komisarz mówiła o nakładaniu ograniczeń co do pułapu zysków dla producentów energii, którzy obecnie odnotowują niezwykle wysokie przychody. Mają to być środki tymczasowe, które złagodzą wstrząs energetyczny dla mieszkańców UE. Będzie jeszcze większe wparcie dla morskich elektrowni wiatrowych, paneli fotowoltaicznych i szybsze rozwijanie rynku wodoru. Powstanie Europejski Bank Wodoru.
KE ma także zabiegać o przyjęcie znacznie ambitniejszego porozumienia w sprawie bioróżnorodności, co ma znacznie dla biogospodarki. Wzrosną nakłady na środki zwalczania zmian klimatycznych, szybsze pozbywanie się paliw kopalnych, cyfryzację. Wiązać się to będzie ze wzrostem zadłużenia publicznego, dlatego powstaną nowe ramy fiskalne. W październiku pojawią się nowe ramy zarządzania gospodarczego w sprawie eko-cyfrowej transformacji. Ma być realizowana większa elastyczność co do polityki spłaty zadłużenia, jednocześnie większa rozliczalność co do przeznaczania środków jedynie na eko-cyfrową transformację.
UE ma sprowadzać lit i inne pierwiastki ziem rzadkich z państw Ameryki Południowej, a także azjatyckich, z którymi zamierza pogłębić partnerstwa. Ważne są umowy z Chile, Meksykiem, Nową Zelandią, Australią i Indiami.
Europa ma się stać wiodącym producentem baterii i rozwinąć produkcję czipów. Powstanie nowy Europejski Fundusz na rzecz Suwerenności.
Szefowa KE chce rozszerzać integrację europejską poprzez mechanizm Europejskiej Wspólnoty Politycznej i inwestycje w cyfryzację, produkcję szczepionek w krajach spoza Europy. Jednocześnie zapowiedziała zdecydowaną walkę z dezinformacją i autokracją we współpracy z ekipą prezydenta Joe Bidena w USA. Mają być stosowane nowe sankcje za korupcję i nieprzestrzeganie praworządności itp. Jednocześnie zamierza doprowadzić do finalizacji regulacji w sprawie migracji i solidarności. Co istotne, von der Leyen dąży do zmiany traktatów unijnych, by wpisać do nich zapis o solidarności międzypokoleniowej, który otworzy ogromne możliwości modyfikacji krajowych przepisów w kwestiach, które do tej pory były zarezerwowane wyłącznie do kompetencji państw członkowskich. Pozwoli to na „ekologizację praw człowieka” i zarządzanie silną ręką.
W ocenie amerykańskich analityków z „National Interest”, mocne orędzie przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen i wcześniejsza strategii pokazują, że „największy blok handlowy na świecie ma nowy kompas gospodarczy i wytyczył nowy, ambitny kurs”.
A jeszcze nieco ponad dwa i pół roku temu UE była gotowa zawrzeć kompleksową umowę inwestycyjną z Chinami. Porozumienie – negocjowane przez 7 lat przy wsparciu kanclerz Angeli Merkel – zostało zamrożone przez Parlament Europejski. Obecnie Bruksela podąża w innym kierunku.
Analitycy ocenili orędzie szefowej KE jako „pragmatyczne”, a nie „dwuznaczne”. Zasugerowali, że w UE „zaakceptowano niezaprzeczalną zmianę porządku światowego, wymagającą obrania nowego, zupełnie innego kursu”.
Podstawowym elementem dalszych działań będzie „zapewnienie odporności we wszystkich łańcuchach dostaw w celu osiągnięcia większej różnorodności rodzajów i źródeł krytycznych potrzeb”.
Były premier Włoch Mario Draghi ma poprowadzić nową inicjatywę, której celem będzie uczynienie Europy konkurencyjną w skali globalnej, zważywszy na spadek znaczenia rynku europejskiego w gospodarce światowej. W ciągu ostatnich dwudziestu lat udział UE w gospodarce globalnej zmalał z 20 procent w 2001 roku do 14,5 proc. w 2023 r., podczas gdy udział gospodarki chińskiej poszedł w tym okresie w górę z 7 do 19 procent.
Bruksela stawia na konkurencyjność i temu mają sprzyjać nowe dotacje, zmiany regulacyjne w polityce, by poprawić łatwość prowadzenia działalności gospodarczej dla małych i średnich przedsiębiorstw. Stanowią one aż 99 procent wszystkich form i zatrudniają około 100 milionów osób.
Znacznie więcej będzie zainwestowanych środków w rozwój umiejętności cyfrowych i badania. W USA i Chinach na ten cel przeznacza się odpowiednio 3,45 procent i 2,4 proc. PKB. W Europie ma to być 2,2 proc., czyli 328 miliardów dolarów. Nowe europejskie inwestycje pójdą na automatyzację, robotykę i sztuczną inteligencję. Wszystkie umowy badawczo-rozwojowe między Chinami a państwami członkowskimi UE będą przejrzane pod kątem ochrony konkurencyjności gospodarki unijnej. Ma być ustanowiony system kontroli eksportu określonych technologii.
Analitycy uważają, że Europa będzie musiała szybko zająć się problemem nielegalnej migracji we Włoszech i Grecji, a także zagrożeniami na Bałkanach Zachodnich, przyspieszając wejście tego obszaru do UE.
Źródła: ec.europa.eu, nationalinterest.org
AS
