Zdjęcia tysięcy Ujgurów zatrzymanych w obozach reedukacji, protokół policyjny nakazujący „strzelać, by zabić” w razie próby ucieczki oraz wykazy osób skazanych, często na wiele lat więzienia np. za noszenie brody – to część pakietu dokumentów wykradzionych z serwerów policji w chińskim regionie Sinciang i ujawnionych przez stację BBC.
Dokumenty ze szczegółami ukazują masowe zatrzymywanie Ujgurów w pozaprawnych „obozach reedukacji” i formalnych więzieniach pod pretekstem walki z terroryzmem. Dostarczają najmocniejszych jak dotąd dowodów na istnienie polityki wymierzonej przeciwko wszelkim wyrazom ujgurskiej tożsamości. Chińskie władze odrzucają oskarżenia o łamanie praw człowieka w Sinciangu. Twierdzą, że stanowcza kampania przynosi tam dobre rezultaty w zwalczaniu terroryzmu, radykalizmu i ekstremizmu religijnego.
W bazie nazywanej „Xinjiang Police Files” (akta policji w Sinciangu) jest ponad 5 tys. policyjnych zdjęć Ujgurów wykonanych pomiędzy styczniem a lipcem 2018 roku. Najmłodsza z tych osób, Rahile Omer, miała w chwili zatrzymania 14 lub 15 lat; najstarsza, Anihan Hamit – 73 lata. Z innych danych wynika, że co najmniej 2884 z tych osób zostało zatrzymanych. Przy wielu osobach napisano: „zatrzymany do reedukacji”. W niektórych przypadkach nie wskazano przyczyny, w innych jako powód podano np. podróż za granicę lub „nielegalne” praktyki religijne – podała BBC.
Wesprzyj nas już teraz!
Na niektórych fotografiach widać również stojących obok strażników z pałkami. BBC przypomina, że chińscy urzędnicy konsekwentnie przekonywali, że „nauka” w ośrodkach nie jest przymusowa. Szef MSZ Wang Yi zapewniał w 2019 roku, że są to „szkoły, które pomagają ludziom uwolnić się od ekstremizmu”.
Wśród ujawnionych akt są jednak protokoły świadczące, że w obozach byli uzbrojeni funkcjonariusze, na wieżyczkach strażniczych stawiano karabiny maszynowe i snajperskie, a w razie próby ucieczki strażnicy mieli oddać strzał ostrzegawczy, a potem „strzelać, by zabić”. „Uczniowie” przenoszeni z jednej placówki do innej mieli mieć opaski na oczach i kajdanki na rękach.
W pakiecie są 452 arkusze z danymi 250 tys. Ujgurów i adnotacją, kto został zatrzymany i w jakim ośrodku. Są tam osoby skazane na więzienie za „przestępstwa” popełnione nawet dekady wcześniej. Jeden mężczyzna usłyszał w 2017 roku wyrok 10 lat za „studiowanie pism islamskich razem z babcią” przez kilka dni w 2010 roku – podała BBC.
Setki innych ukarano za używanie telefonów komórkowych, np. słuchanie „nielegalnych wykładów” lub posiadanie niedozwolonych aplikacji. Innych skazywano nawet na 10 lat więzienia za to, że nie korzystali z telefonów, w związku z czym uznano, że starają się ominąć nadzór elektroniczny.
W arkuszu dotyczącym 58-letniego Tursuna Kadira napisano, że od lat 80. XX wieku studiował i głosił islam, a w ostatnich latach „zapuścił brodę pod wpływem ekstremizmu religijnego”. Mężczyzna został za to skazany na 16 lat i 11 miesięcy więzienia – podała BBC. Wśród dokumentów są niepubliczne przemówienia wysokiej rangi urzędników, które – jak ocenia brytyjska stacja – dają wgląd w rozumowanie stojące za kampanią i sugerują, kto jest za nią odpowiedzialny.
W aktach jest m.in. przemówienie, jakie minister bezpieczeństwa publicznego ChRL Zhao Kezhi miał wygłosić w Sinciangu w czerwcu 2018 roku. Według dokumentu Zhao zasugerował, że w południowej części Sinciangu co najmniej dwa miliony ludzi są pod wpływem „ekstremistycznej myśli”. Chwalił przywódcę ChRL Xi Jinpinga za jego „ważne instrukcje” dotyczące budowy nowych ośrodków i zwiększenia nakładów na więzienia.
W 2017 roku ówczesny sekretarz partii w Sinciangu Chen Quanguo miał stwierdzić w przemówieniu do wojskowych i policjantów, że „dla niektórych pięć lat reedukacji może nie wystarczyć”. „Gdy się ich wypuści, problemy pojawią się ponownie, to jest rzeczywistość Sinciangu” – miał powiedzieć.
Według pracującego w USA badacza Adriana Zenza, który otrzymał dokumenty od anonimowego źródła, z akt wynika, że w zamieszkanym przez 22,7 tys. ludzi powiecie w Sinciangu ponad 12 proc. osób dorosłych było w latach 2017-2018 w obozie lub więzieniu. Przy takim odsetku w całym Sinciangu zatrzymanych byłoby ponad 1,2 mln Ujgurów i przedstawicieli innych mniejszości.
Zenz przekazał materiały BBC, która częściowo zweryfikowała je we współpracy z konsorcjum 14 mediów z 11 krajów. Źródło dokumentów twierdzi, że wykradło je z policyjnych serwerów w Sinciangu. BBC skontaktowała się bezpośrednio z tym źródłem, które jednak odmówiło ujawnienia swojej tożsamości.
BBC zaznacza, że protokoły policyjne zapisane są w zwykłym formacie edytora tekstu Microsoft Word i trudno jest niezależnie potwierdzić ich autentyczność. Znajdują się jednak w bazie razem z innymi materiałami, takimi jak zdjęcia, które są łatwiejsze do weryfikacji. Stacja oceniła również, że arkusze zawierają dane prawdziwych osób, ponieważ wielu z nich to krewni Ujgurów mieszkających za granicą.
Na skierowaną do władz ChRL prośbę o komentarz w sprawie dokumentów odpowiedziała chińska ambasada w USA. „Kwestie związane z Sinciangiem dotyczą w istocie przeciwstawiania się brutalnemu terroryzmowi, radykalizacji i separatyzmowi, a nie praw człowieka czy religii” – napisała w oświadczeniu.
Jej zdaniem chińskie władze podjęły szereg „zdecydowanych, solidnych i skutecznych środków deradykalizacji”. „Region cieszy się teraz stabilnością społeczną i harmonią, jak również rozwojem gospodarczym”, co jest „najpotężniejszą odpowiedzą na wszelkie kłamstwa i dezinformacje o Sinciangu” – dodała ambasada ChRL. Nie odniosła się jednak do żadnego z konkretnych dowodów z ujawnionego zbioru.(PAP)
