Sprawiedliwość nie jest najbardziej popularną cnotą. Człowiek woli słyszeć o miłosierdziu albo o przebaczeniu, przynajmniej w odniesieniu do samego siebie. Mimo wszystko, sprawiedliwość jest jedną z najważniejszych cnót, które człowiek może posiadać. Bez sprawiedliwości nie jest możliwa ani świętość, ani praworządność. Przyjrzyjmy się temu zagadnieniu nieco bliżej.
Wesprzyj nas już teraz!
Czym jest sprawiedliwość
O sprawiedliwości często myślimy w kategoriach prawnych – jak choćby wtedy, kiedy dotyczy to regulowanych kodeksem karnym norm obowiązujących w danym społeczeństwie. Sęk jednak w tym, że sprawiedliwość nie jest z natury rzeczy kwestią przepisów i zasad. W idealnym świecie prawa istnieją po to, aby służyły one sprawiedliwości. Wymiar sprawiedliwości powinien z kolei uczciwie egzekwować racje prawne. Czym zatem jest sprawiedliwość?
Zajrzyjmy do Katechizmu, gdzie znajdziemy następującą definicję tego pojęcia:
Sprawiedliwość jest cnotą moralną, która polega na stałej i trwałej woli oddawania Bogu i bliźniemu tego, co im się należy. Sprawiedliwość w odniesieniu do Boga nazywana jest „cnotą religijności”. W odniesieniu do ludzi uzdalnia ona do poszanowania praw i do wprowadzenia w stosunkach ludzkich harmonii, która sprzyja zachowaniu bezstronności względem osób i dobra wspólnego. Człowiek sprawiedliwy, często wspominany w Piśmie Świętym, wyróżnia się stałą uczciwością myśli i prawością postępowania względem bliźniego. „Nie będziesz stronniczym na korzyść ubogiego, ani nie będziesz miał względów dla bogatego. Sprawiedliwie będziesz sądził bliźniego”. „Panowie, oddawajcie niewolnikom to, co sprawiedliwe i słuszne, świadomi tego, że i wy macie Pana w niebie”.
Krótko mówiąc, sprawiedliwość daje Bogu i bliźniemu to, co im się należy. Podczas gdy męstwo i umiarkowanie skupiają się na samokontroli, sprawiedliwość cechuje stały krytycyzm – nadaje ona bowiem określone ramy naszemu sposobowi odnoszenia się do Boga i bliźniego.
Wyjaśnienie nieporozumień
Sprawiedliwość jest cnotą, która – mimo istnienia powyższej definicji – łatwo może zostać źle zinterpretowana na dwa skrajne sposoby.
Pierwsza skrajność przedstawia jedynie negatywnie zabarwione cechy sprawiedliwości -jak wtedy, kiedy na tych, którzy na to zasługują, spada kara. Przecież dopingujemy „Brudnemu Harry’emu”, kiedy Smith i Wesson Magnum 44 („najpotężniejsza krótka broń palna”) wymierza sprawiedliwość odrażającym przestępcom.
Ponowne przyjście Chrystusa, czyli Sąd Ostateczny, to tylko jeden z aspektów sprawiedliwości. Mniemanie, iż sprawiedliwość to jedynie wymierzenie kary, jest błędne. Sprawiedliwość posiada przede wszystkim wymiar pozytywny. Służymy Bogu poprzez miłość, służbę i wdzięczność – tak, jak się to naszemu Stwórcy należy. Życie sprawiedliwe wobec Boga jest doskonałą formą służby.
Jeśli zaś chodzi o stosunek do naszych bliźnich, podsumowanie tego, czym jest sprawiedliwość, znajdziemy w Liście św. Pawła Apostoła do Rzymian (13, 7): „Oddawajcie każdemu to, co mu się należy; komu podatek, podatek; komu cło, cło; komu bojaźń, bojaźń; komu cześć, cześć.” Kiedy szanujemy prawo i płacimy podatki, żyjemy sprawiedliwie.
Drugą skrajnością w postrzeganiu sprawiedliwości jest niejasna i oparta na sentymentach chęć pomocy wszystkim. Ta skrajność kryję się często pod pojęciem „sprawiedliwości społecznej”. Sprawiedliwość społeczna często zamienia się w zwyczajny pretekst do politycznych naruszeń własności prywatnej, godności, a nawet braku poszanowania życia ludzkiego – jak ma to miejsce w przypadku tzw. aborcji. Mimo to, koncepcja sprawiedliwości społecznej jest – w swojej ścisłej i dokładnej definicji – bardzo ważna.
Do pomocy bliźniemu powinna nas motywować dobroczynność inspirowana współczuciem, a nie sprawiedliwość. Aby uniknąć naruszenia prawa naturalnego w imię sprawiedliwości, musimy najpierw zrozumieć, jakie prawa dał nam sam Pan Bóg, zamiast wymyślać własne, które nie mają odzwierciedlenia w rzeczywistości. Ale to osobny temat.
Pismo Święte uczy nas, aby „czynić sprawiedliwość” i pokornie współdziałać z Bogiem. Sprawiedliwość nie jest czymś negatywnym. Nie odznacza ona wydawania wyroków. To bardzo pozytywna rzecz, w której oddajemy Bogu i bliźnim to, co się im należy.
