Eskalacja konfliktu zbrojnego między Hamasem a Izraelem w Strefie Gazy może spowodować, że zniknie z tych terenów i tak już nieliczna mniejszość chrześcijańska. Wprawdzie władze Izraela oficjalnie piętnują ataki na mniejszości religijne, jednak ich działania faktycznie nie przynoszą rezultatów. Także postulaty Zgromadzenia Ogólnego ONZ nie znajdują zrozumienia ze strony izraelskich władz.

16 grudnia 2023 roku od kul izraelskiego snajpera zginęły dwie osoby – matka i córka wychodzące z jedynego kościoła katolickiego w Gazie. Obie kobiety należały do lokalnej wspólnoty chrześcijańskiej i aktywnie uczestniczyły w życiu parafii. W kościele przebywały również chrześcijańskie rodziny, które schroniły się przed trwającymi walkami. Według świadków, „żołnierze strzelali z zimną krwią”[1]. Mimo wezwania patriarchy Jerozolimy, nie zaprzestano ataków. Początkowo wojsko Izraela uzasadniając atak argumentowało, że otrzymało informację, iż „na terenie parafii znajdują się wyrzutnie rakiet”[2]. Natomiast 17 grudnia Siły Obronne Izraela (Israel Defense Forces – IDF) zaprzeczyły twierdzeniom, jakoby ich celem była katolicka parafia w Strefie Gazy[3].

Ponadto podkreślono, że IDF „nie bierze na cel cywilów, bez względu na ich religię”[4]. W kolejnym oświadczeniu, z 19 grudnia, IDF opublikowało wstępny raport z wymiany ognia z Hamasem z okolic kościoła, w którym ponownie stwierdzono, że armia izraelska nie ponosi odpowiedzialności za śmierć dwóch kobiet. W raporcie wyjaśniono, że we wskazanym rejonie miała miejsce wymiana ognia między IDF a Hamasem: „terroryści Hamasu wystrzelili granat rakietowy w kierunku żołnierzy IDF z okolic kościoła”. Jak podkreślono, żołnierze IDF zidentyfikowali trzy osoby w pobliżu, które działały jako „obserwatorzy” Hamasu i „kierowały ich atakami”, i „strzelili do obserwatorów, trafiając ich”[5].

Coraz więcej ofiar wśród chrześcijan z Gazy

Wydarzenie z 16 grudnia było jednym z wielu, w którym ofiarami padli chrześcijanie mieszkający w strefie Gazy. W tym samym czasie opinia publiczna została poinformowana, że pocisk izraelskiej armii uderzył w klasztor Sióstr Misjonarek Miłości w Gazie. Budynek został poważnie uszkodzony. Według dostępnych informacji, „w klasztorze, który znajduje się na terenie parafii, opiekowano się 54 osobami niepełnosprawnymi”[6]. Natomiast 19 października armia izraelska zbombardowała kościół św. Porfiriusza w Gazie, w którym  chroniło się ok. 50 wiernych. Na skutek ataku zginęło kilkanaście osób[7].

Aktów przemocy ze strony armii izraelskiej wobec chrześcijan jest coraz więcej, mimo że już na samym początku wojny duchowni zgłosili Kościół Świętej Rodziny w Gazie do izraelskiej armii jako miejsce modlitwy i schronienia cywilów. Obecnie na terenie parafii przebywa ponad 600 uchodźców, w tym dzieci i osoby starsze, które znalazły tam schronienie[8]. Z dostępnych danych wynika, że od 7 października życie straciło 2% liczącej ok. 1000 osób wspólnoty chrześcijańskiej zamieszkującej Strefę Gazy, zniszczono również domy ponad 50 rodzin. W wywiadzie dla „L’Osservatore Romano” o. Francesco Patton – kustosz Ziemi Świętej, stwierdził, że sytuacja chrześcijan zawsze była trudna ale wraz z wybuchem wojny „położenie palestyńskich chrześcijan staje się wyjątkowo trudne” i obawia się, że znikną oni całkowicie ze Strefy Gazy[9].

Wojna z terrorystami, a chrześcijanie cierpią

Sytuacja chrześcijan jest trudna nie tylko w Strefie Gazy, ale i w samym Izraelu. Obecnie w Ziemi Świętej chrześcijanie stanowią zdecydowaną mniejszość. W Izraelu jest ich ok. 2%, a na Zachodnim Brzegu około 1,5%. Ze względu na ataki i dyskryminację, nie tylko ze strony ortodoksyjnych Żydów, ale i izraelskich żołnierzy, chrześcijanie decydują się na opuszczenie Izraela. Spirala przemocy nasiliła się szczególnie od początku 2023 r. Przykładowo, w styczniu 2023 r. dwóch żydowskich nastolatków zostało aresztowanych za niszczenie grobów na protestanckim cmentarzu na Górze Syjon. Dewastacji ulegają zarówno budynki społeczności ormiańskiej w Jerozolimie, jak i ormiańskie restauracje. Żydzi dopuszczają się również niszczenia figur Chrystusa, atakują katolickich księży i zakonnice[10].

W połowie roku ilość incydentów była tak duża, że w lipcu polski MSZ interweniował w sprawie ataków na pielgrzymów i członków klasztoru polskich sióstr elżbietanek w Jerozolimie[11]. W jednym z wywiadów udzielonych w lipcu dla „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, łaciński patriarcha Jerozolimy Pierbattista Pizzaballa stwierdził, że choć agresja ze strony Żydów wobec chrześcijan nie jest niczym nowym, to swego rodzaju novum stanowi częstotliwość, z jaką dochodzi do ataków[12]. Eskalację agresji dostrzegła również komisja biskupów „Iustitia et Pax”, która 28 lipca 2023 r. wydała specjalne oświadczenie. W dokumencie podkreślono, że takie zachowania jak „plucie, obelgi, przemoc fizyczna, a także wandalizm i graffiti są popełniane głównie przez żydowską młodzież ekstremistyczną”, a władze państwowe nadal zezwalają na te „przejawy pogardy”[13].

Stanowisko władz Izraela

Władze Izraela oficjalnie potępiają wszelkie ataki na mniejszości religijne[14]. Agresywne zachowania wobec chrześcijan potępił naczelny rabin Jerozolimy Shlomo Amar, który w oświadczeniu z czerwca 2023 r. stwierdził, że „takie zachowanie jest surowo zabronione”, bowiem jest sprzeczne z prawem żydowskim[15]. W tym samym tonie wypowiedziała się zastępca burmistrza Jerozolimy Fleur Hassan-Nahoum, która podkreśliła, że władze miasta podejmują działania, jak tylko otrzymują skargi o nękanie chrześcijan[16]. W ostatnim czasie zapowiedziano również utworzenie w Jerozolimie specjalnej grupy dochodzeniowej[17]. Zdaniem jednak przedstawicieli mniejszości chrześcijańskiej, w większości przypadków policja nie reaguje adekwatnie do sytuacji a wandale mają wręcz „ciche” przyzwolenie ze strony rządzących[18]. Przywódcy mniejszości religijnych w tym kontekście zwracają uwagę, że premier Izraela Benjamin Netanjahu dopiero w październiku 2023 r. ogłosił politykę „zero tolerancji” wobec ataków ze strony ultraortodoksyjnych Żydów[19].

Potwierdzeniem zgłaszanych obaw może być również to, że Netanjahu oraz jego gabinet nazywany jest „najbardziej religijnym i prawicowym rządem w historii Izraela” co może, w ocenie komentatorów, „ośmielać” radykałów[20]. Zdaniem politologów, w szczególności na uwagę zasługuje osoba Itamara Ben-Gewira z „Żydowskiej Siły”, który nie ukrywa swojej niechęci do chrześcijan[21]. W swojej praktyce prawniczej zasłynął m.in. z obrony żydowskich radykałów oskarżanych o akty nienawiści[22]. W ten schemat radykalnych poglądów wpisują się aktywiści, m.in. Elisha Yered, ekstremista i były rzecznik skrajnie prawicowego parlamentarzysty Limora Son Har-Melecha[23]. Yared w ostatnich miesiącach zasłynął kontrowersyjnym wpisem na platformie „X”, w którym stwierdził, że „(…) plucie w pobliżu księży lub kościołów jest starożytnym żydowskim zwyczajem”[24]. Antychrześcijańska postawa widoczna jest również w coraz większym ograniczaniu chrześcijanom ze Strefy Gazy wjazdu do Betlejem i Jerozolimy[25].

Podsumowanie

W jednej z ostatnich wypowiedzi dla radia RMF FM, rabin Szalom Dow Ber Stambler przewodniczący Chabad-Lubawicz, przekonywał polskich słuchaczy, że „nie ma bardziej humanistycznego wojska i bardziej humanistycznej polityki niż izraelska”[26]. Wydarzenia z ostatniego roku zdają się przeczyć tym twierdzeniom. Konflikt między Izraelem a Hamasem eskaluje do tego stopnia, że jego ofiarami padają osoby postronne. Dostrzega to również społeczność międzynarodowa. Już w październiku tego roku sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres alarmował, że Izrael łamie prawo międzynarodowe w Strefie Gazy.  W reakcji władze Izraela cofnęły wizy dla urzędników ONZ[27]. Natomiast 12 grudnia Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję (A/ES-10/L.27)[28], w której wezwano władze Izraela do „natychmiastowego humanitarnego zawieszenia broni” oraz ochrony ludności cywilnej i dostępu pomocy humanitarnej[29].

W odpowiedzi ambasador Izraela nazwał rezolucję „obłudną”[30]. Kolejne trzy rezolucje przyjęto 20 grudnia 2023 r. W sumie w 2023 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło 23 rezolucje, z czego 14 dotyczyło bezpośrednio Izraela. Skomentował to Hillel Neuer, dyrektor wykonawczy UN Watch nazywając ten stan „farsą” i dyskryminacją”. W konkluzji swej wypowiedzi, Neuer zarzucił ONZ stronniczość oraz naruszenie zasady równego traktowania wszystkich państw w celu, jak to określił, „zrobienia z Izraela kozła ofiarnego”[31]. Akty przemocy wobec chrześcijan potępił także Papież Franciszek, który podkreślił, że celem izraelskich ataków w Strefie Gazy są „nie terroryści a rodziny, dzieci, osoby chore i niepełnosprawne oraz siostry”[32].  

Dr Kinga Szymańska – analityk Centrum Badań i Analiz Ordo Iuris

[1]Oświadczenie Patriarchatu Jerozolimy z 16 grudnia 2023 r., https://x.com/LPJerusalem/status/1736057252086268025?s=20 (dostęp: 22.12.2023)

[2]Gaza: atak wojska izraelskiego na terenie parafii Świętej Rodziny, https://www.vaticannews.va/pl/swiat/news/2023-12/gaza-atak-wojska-izraelskiego-na-terenie-parafii-swietej-rodzin.html (dostęp: 22.12.2023)
[3]T. Staff, IDF refutes claim it targeted sole Catholic church in Gaza after 2 women said killed,  https://www.timesofisrael.com/idf-refutes-claim-it-targeted-sole-catholic-church-in-gaza-after-2-women-said-killed/ (dostęp: 22.12.2023)

[4]Tamże.

[5]T. Staff, IDF again denies killing mother and daughter at Gaza church, cites Hamas fire in area, https://www.timesofisrael.com/idf-again-denies-killing-mother-and-daughter-at-gaza-church-cites-hamas-fire-in-area/ (dostęp: 22.12.2023)

[6]Oświadczenie Patriarchatu Jerozolimy z 16 grudnia 2023 r., https://x.com/LPJerusalem/status/1736057252086268025?s=20 (dostęp: 22.12.2023)

[7]Amnesty International, „W Strefie Gazy nigdzie nie jest bezpiecznie”. Bezprawne izraelskie ataki świadczą o bezwzględnym lekceważeniu życia Palestyńczyków, https://www.amnesty.org.pl/w-strefie-gazy-nigdzie-nie-jest-bezpiecznie/ (dostęp: 22.12.2023)
[8]Żołnierze Izraela zabili dwie kobiety w katolickiej parafii, https://dorzeczy.pl/swiat/526677/strefa-gazy-zolnierze-izraela-zabili-dwie-kobiety-w-kosciele.html (dostęp: 22.12.2023)
[9]Holy Land Custos: Fear is growing that Gaza’s Christians will disappear, https://www.vaticannews.va/en/pope/news/2023-10/interview-with-custos-of-the-holy-land-fr-francesco-patton-ofm.html (dostęp: 22.12.2023)
[10]”Bezczeszczenie imienia Boga”. Ostre oświadczenie rabina Jerozolimy ws. chrześcijan, https://dorzeczy.pl/swiat/447861/naczelny-rabin-jerozolimy-wydal-ostre-oswiadczenie.html (dostęp: 22.12.2023); także: Zniszczono figurę Chrystusa. Kościół Katolicki ostro potępia profanację w Jerozolimie, https://polskieradio24.pl/5/1223/artykul/3113434,zniszczono-figure-chrystusa-kosciol-katolicki-ostro-potepia-profanacje-w-jerozolimie (dostęp: 22.12.2023)
[11]K. Żak, Atak na polski kościół w Jerozolimie. Jest reakcja MSZ,  https://www.rmf24.pl/fakty/swiat/news-atak-na-polski-kosciol-w-jerozolimie-jest-reakcja-msz,nId,6905924#crp_state=1 (dostęp: 22.12.2023); także nagranie wiceministra spraw zagranicznych Pawła Jabłońskiego na platformie „X”: https://x.com/paweljablonski_/status/1680544572139532289?s=20 (dostęp: 22.12.2023)

[12]C. Meier, „Kinder spucken Christen an – das muss ihnen jemand beigebracht haben“, https://www.faz.net/aktuell/politik/ausland/aggressionen-gegen-christen-jerusalems-patriarch-pizzaballa-ueber-angriffe-19031104.html (dostęp: 22.12.2023)

[13]Izrael: Biskupi wzywają władze do podjęcia działań przeciwko przemocy, https://dorzeczy.pl/opinie/465498/apel-izraelskich-biskupow-o-zaprzestanie-przemocy.html (dostęp: 22.12.2023)

[14]K. Żak, Atak na polski kościół w Jerozolimie. Jest reakcja MSZ,  https://www.rmf24.pl/fakty/swiat/news-atak-na-polski-kosciol-w-jerozolimie-jest-reakcja-msz,nId,6905924#crp_state=1 (dostęp: 22.12.2023)

[15]https://x.com/EmmanuelNahshon/status/1665746865701175296?s=20 (dostęp: 22.12.2023)

[16] https://x.com/FleurHassanN/status/1665795396432539651?s=20 (dostęp: 22.12.2023)

[17]Jerozolima: pięć osób aresztowanych za opluwanie chrześcijan,  https://pl.aleteia.org/2023/10/05/jerozolima-piec-osob-aresztowanych-za-opluwanie-chrzescijan/ (dostęp: 22.12.2023)
[18]M. Urzędowska, Czy skrajnie prawicowy rząd Izraela przyczynia się do ataków na tamtejszych chrześcijan?, https://wyborcza.pl/7,75399,29662531,czy-skrajnie-prawicowy-rzad-izraela-przyczynia-sie-do-atakow.html (dostęp: 22.12.2023); także: Dramatyczne pogorszenie sytuacji chrześcijan w Izraelu, http://idziemy.pl/polityka/dramatyczne-pogorszenie-sytuacji-chrzescijan-w-izraelu/79332 (dostęp: 22.12.2023) oraz C. Korycki, Nie jesteśmy napływowi. Jesteśmy dalekimi prawnukami apostołów, https://tygodnik.tvp.pl/73197989/nie-jestesmy-naplywowi-jestesmy-dalekimi-prawnukami-apostolow (dostęp: 22.12.2023)
[19]Israel’s Benjamin Netanyahu vows no tolerance for attacks on pilgrims, https://www.thenationalnews.com/mena/2023/10/04/israels-benjamin-netanyahu-vows-no-tolerance-for-attacks-on-christian-pilgrims/ (dostęp: 22.12.2023)
[20]Rząd Netanjahu zatwierdzony przez parlament, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/swiat/artykuly/8621232,rzad-netanjahu-zatwierdzony-przez-parlament.html (dostęp: 22.12.2023), także: J. Katulski, Izrael: Mit Jerozolimy jako miasta otwartego upada pod rządami prawicy, https://krytykapolityczna.pl/swiat/izrael-mit-jerozolimy-jako-miasta-otwartego-upada-pod-rzadami-prawicy/ (dostep: 22.12.2023)
[21]A. Rojkov, Minister (nie)bezpieczeństwa, https://www.forumdwutygodnik.pl/bliskiwschod/2211002,1,minister-niebezpieczenstwa.read (dostęp: 22.12.2023); Nagranie z posiedzenia Żydowskiej Siły. Lider nacjonalistów Itamar Ben-Gewir ostrzega swoją partię, https://tvn24.pl/swiat/izrael-nagranie-z-posiedzenia-zydowskiej-sily-wycieklo-do-mediow-itamar-ben-gewir-ostrzega-swoja-partie-6238821 (dostęp: 22.12.2023)

[22]Warto zauważyć, że np. ze względu na planowaną obecność Itamara Ben-Gewira. delegacja Unii Europejskiej w Izraelu odwołała przyjęcie dyplomatyczne z okazji Dnia Europy, https://wydarzenia.interia.pl/zagranica/news-delegacja-ue-odwoluje-obchody-dnia-europy-powodem-prawicowy-,nId,6764606#utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=chrome  a także wpis na platformie „X”: https://x.com/EUinIsrael/status/1655541527165247489?s=20 (dostęp: 22.12.2023)

[23]Prominent Settler Activist Says Spitting on Christians 'Ancient Jewish Custom, https://www.haaretz.com/israel-news/2023-10-03/ty-article/prominent-right-wing-activist-says-spitting-on-christians-ancient-jewish-custom/0000018a-f4a1-d12f-afbf-f5f50ab90000 (dostęp: 22.12.2023)

[24]M. Jaffe-Hoffman, Israeli settler, far-right activist: 'Spitting on Christians is a Jewish custom’, https://www.jpost.com/breaking-news/article-761490 (dostęp: 22.12.2023)

[25]K. Kratiuk, Wyrzuceni poza miasto, Do Rzeczy (2023) nr 51, s. 26.

[26]M. Rawicz, R. Mazurek, Rabin Szalom Dow Ber Stambler: Akcja Brauna jest antysemicka i antypolska, https://www.rmf24.pl/tylko-w-rmf24/poranna-rozmowa/news-rabin-szalom-dow-ber-stambler-akcja-brauna-jest-antysemicka-,nId,7207411#crp_state=1 (dostęp: 22.12.2023)
[27]M. Urzędowska, Szef ONZ: Izrael łamie prawo. Izrael: Guterres powinien odejść, https://wyborcza.pl/7,75399,30338327,szef-onz-izrael-karze-wszystkich-palestynczykow-izrael-guterres.html (dostęp: 22.12.2023)

[28]Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ „Protection of civilians and upholding legal and humanitarian obligations” (A/ES-10/L.27), https://unwatch.org/wp-content/uploads/2023/12/E.Res_.pdf (dostęp: 22.12.2023)

[29]PAP, ONZ przyjęło rezolucję ws. Strefy Gazy, https://www.pap.pl/aktualnosci/onz-przyjelo-rezolucje-ws-strefy-gazy (dostęp: 22.12.2023)

[30]Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję, wzywającą do zawieszenia broni w Strefie Gazy,  https://wszystkoconajwazniejsze.pl/pepites/zgromadzenie-ogolne-onz-przyjelo-rezolucje-wzywajaca-do-zawieszenia-broni-w-strefie-gazy/ (dostęp: 22.12.2023)
[31]UN General Assembly condemns Israel 14 times in 2023, rest of world 7, https://unwatch.org/un-general-assembly-condemns-israel-14-times-in-2023-rest-of-world-7/ (dostęp: 22.12.2023)
[32]Papież: Bezbronni cywile są celem bombardowań i ostrzału w Strefie Gazy. Zdarzyło się to nawet na terenie parafii Świętej Rodziny, https://wpolityce.pl/kosciol/674872-papiez-bezbronni-cywile-sa-celem-w-strefie-gazy (dostęp: 22.12.2023)