W Kościele 29 czerwca przypada uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła. Tego dnia papież święci i wręcza paliusze nowym arcybiskupom metropolitom. W tym roku w Polsce paliusz otrzyma abp Józef Guzdek.
Obaj Apostołowie – św. Piotr i św. Paweł – byli współzałożycielami gminy chrześcijańskiej w Rzymie. Obaj w tym mieście oddali swoje życie za Chrystusa, ich relikwie i sanktuaria są w Wiecznym Mieście.
W Ewangelii według św. Mateusza Jezus nadał Piotrowi przydomek Kefas — „Opoka”. Oświadczył, że „na tej Opoce” zbuduje swój Kościół, którego „bramy piekła nie przemogą”. Powierzył mu wówczas także władzę kluczy do „królestwa niebieskiego” mówiąc, że „cokolwiek zwiąże na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie”. Mimo zaparcia się Piotra, Chrystus nie cofnął swojej decyzji.
Wesprzyj nas już teraz!
Według podania św. Piotr poniósł śmierć męczeńską na wzgórzu watykańskim. Miał być ukrzyżowany – według świadectwa Orygenesa – głową w dół na własną prośbę, gdyż czuł się niegodnym umierać na krzyżu jak Chrystus. Cesarz Konstantyn Wielki wystawił ku czci św. Piotra nad jego grobem bazylikę. Obecna bazylika Św. Piotra w Rzymie pochodzi z wieku XVI-XVII, zbudowana została w latach 1506-1629.
Z kolei św. Paweł (Szaweł) rozpoczął głoszenie Chrystusa po swoim chrzcie. Po soborze apostolskim w latach 49-50 r. rozpoczął swoje cztery wielkie podróże przemierzając obszary Syrii, Małej Azji, Grecji, Macedonii, Italii i prawdopodobnie Hiszpanii, zakładając gminy chrześcijańskie i wyznaczając w nich swoich zastępców. Śmierć męczeńską poniósł ok. 67 roku. Nie jest znany dzień jego śmierci, a jedynie miejsce – Aquae Silviae za Bramą Ostyjską w Rzymie.
„Jego ciało złożono najpierw w posiadłości św. Lucyny przy drodze Ostyjskiej. W roku 284 za czasów prześladowania, wznieconego przez cesarza Waleriana, przeniesiono relikwie Apostoła do katakumb, zwanych dzisiaj katakumbami św. Sebastiana przy drodze Apijskiej” – czytamy w Liturgii Godzin.
Paweł jest autorem 13 listów do gmin chrześcijańskich, włączonych do ksiąg Nowego Testamentu.
W roku 258 święto obu Apostołów obchodzono razem 29 czerwca, tak na Zachodzie, jak też i na Wschodzie, co wskazywałoby na powszechne przekonanie, że był to dzień ich śmierci. Zgodnie ze współczesnymi teoriami, podczas prześladowań za cesarza Waleriana w celu schowania i uchronienia przed zniszczeniem relikwii, szczątki obu Apostołów 29 czerwca przeniesiono do katakumb Kaliksta.
Formularz uroczystości znalazł się w rzymskich księgach liturgicznych wcześniej, niż uroczystość Bożego Narodzenia. W czwartym stuleciu odprawiano w tym dniu w Rzymie trzy msze św.: w bazylice św. Piotra na Watykanie, w bazylice św. Pawła za Murami i w katakumbach św. Sebastiana.
Między IV a VI wiekiem pojawiła się w Kościele praktyka nakładania paliuszy nowym metropolitom. Zgodnie z IV Soborem Konstantynopolitańskim zwołanym na przełomie 869-870 roku, każdy patriarcha otrzymał prawo ustanawiania metropolitów. Potwierdzeniem tej godności był paliusz. W roku 877 papież Jan VIII zarządził, że metropolici powinni starać się uzyskać u papieża paliusze, w przeciwnym razie stracą prawo do wyświęcania biskupów.
Od stycznia 2015 r. decyzją papieża Franciszka, paliusz wręczony arcybiskupowi metropolicie w Watykanie, nakładany jest na niego w jego własnej archidiecezji przez nuncjusza apostolskiego.
W tym roku Franciszek wręczy w środę paliusze 44 nowym metropolitom. Wśród nich jest abp Józef Guzdek, metropolita białostocki, który 3 września 2021 r. objął kanonicznie archidiecezję, a 4 września odbyły się jego ingres do katedry białostockiej.
Paliusz jest to wełniany pas o szerokości kilku centymetrów, ozdobiony sześcioma czarnymi równoramiennymi krzyżami, zakończony czarnymi, jedwabnymi fragmentami. Dwa baranki, od których pochodzi wełna, zostają pobłogosławione każdego roku 21 stycznia, w dniu św. Agnieszki. Paliusz zakłada się na ornat na ramiona i opuszcza końcami na piersi i plecy.
Obrzęd nałożenia paliusza wskazuje na specjalną więź arcybiskupów metropolitów z następcą św. Piotra, a w konsekwencji z samym Piotrem. „Metropolici są zatem powołani, aby być głównymi budowniczymi jedności Kościoła, która wyraża się w wyznawaniu tej samej wiary i w braterskiej miłości” – powiedział papież Jan Paweł II w czasie audiencji generalnej 30 czerwca 1999 r.
Wyjaśnił, że „biel wełny paliusza jest symbolem niewinności, a sześć krzyży ma oznaczać codzienną wierność Chrystusowi, która — jeśli to konieczne — nie cofa się nawet przed męczeństwem”. „Kto przywdziewa paliusz, winien zatem żyć w szczególnej i nieustannej komunii z Chrystusem, której cechą jest czystość intencji i czynów oraz ofiarna służba i świadectwo” – zaznaczył papież Jan Paweł II.
Z uroczystością świętych Apostołów Piotra i Pawła wiąże się także świętopietrze, czyli ofiara na rzecz Stolicy Apostolskiej.
W Kościele w Polsce odbywa się w ostatnią niedzielę czerwca, czyli w okolicach obchodów uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła. Ma ono charakter dobrowolny. Środki zbierane są w ramach niedzielnej „tacy” lub do osobnych puszek ustawionych w kościołach w niedzielę lub w sobotę poprzedzającą daną niedzielę.
W średniowieczu była to opłata na rzecz papiestwa uiszczana przez kraje uznające jego zwierzchnictwo lenne. W Polsce było płacone w związku z oddaniem przez Mieszka I państwa pod papieską opiekę. Świadectwem tego jest dokument w języku łacińskim (Dagome iudex). Papież Leon X (sprawujący władzę w latach 1513–1521), na prośbę króla Zygmunta I – zgodził się, aby świętopietrze z polskich ziem w całości przekazywać na twierdzę podolską, która była symbolicznym przedmurzem chrześcijaństwa przed najazdem imperium otomańskiego. W związku z ciągłym zagrożeniem tureckim przywilej był co dziesięć lat ponawiany przez kolejnych papieży. Z czasem Stolica Apostolska zaniechała pobierania od Polski jakichkolwiek opłat.
Z raportu opublikowanego 16 czerwca 2022 r. przez Watykański Sekretariat ds. Ekonomii w 2021 r. na konto Stolicy Apostolskiej w ramach świętopietrza wpłynęło 46,9 mln euro.
Źródło: Magdalena Gronek PAP
