23 marca 2012 roku minęła dokładnie 20 lat od śmierci Friedricha von Hayeka, wybitnego uczonego, jednego z filarów wolnościowej myśli ekonomicznej.
Friedrich August von Hayek był ekonomistą, filozofem polityki, a także jednym z najsłynniejszych przedstawicieli szkoły austriackiej w ekonomii, zaś prywatnie – przyjacielem Ludwiga von Misesa. Urodził się w 1899 roku w Wiedniu, zmarł zaś w roku 1992 we Fryburgu Bryzgowijskim. W latach dwudziestych XX wieku uzyskał doktoraty w zakresie prawa oraz nauk politycznych na Uniwersytecie Wiedeńskim. Był profesorem na uniwersytetach w Chicago, Fryburgu oraz Salzburgu. W 1974 roku otrzymał Nagrodę Nobla z zakresu ekonomii. Jest autorem licznych publikacji dotyczących wolności i wolnego rynku, jak np. Indywidualizm i porządek ekonomiczny, Droga do zniewolenia, Konstytucja wolności czy Zgubna pycha rozumu. O błędach socjalizmu. Dokonania von Hayeka stały się inspiracją dla ekonomistów szkoły chicagowskiej z Miltonem Friedmanem na czele, jak również polityków tej klasy, co Margaret Thatcher, Ronald Reagan, Václav Klaus, czy premier Estonii Mart Laar. Uczony patronował także liberalnym reformom gospodarczym w Chile.
Wesprzyj nas już teraz!
Naczelną wartością dla Hayeka była wolność, którą wiązał bezpośrednio z funkcjonowaniem wolnokonkurencyjnej gospodarki, opartej na prawie popytu i podaży. Przeciwstawiał się modelowi sprawiedliwości znajdującej wyraz w regułach podziału dóbr. Uważał zatem, że narzucenie społeczeństwu jakiegokolwiek modelu dystrybucji jest zaprzeczeniem wolności, sprawiedliwość bowiem może być wyłącznie oparta na zasadzie swobodnie zawieranych umów. Udowodnił też niemożliwość implementacji systemu będącego formą pośrednią pomiędzy wolną konkurencją, a całkowitą kolektywizacją życia. Podjęte raz przez państwo działania interwencjonistyczne stwarzają bowiem po pewnym czasie konieczność regulacji większej liczby zjawisk, niż początkowo było to planowane. Jest to szczególnie widoczne we współczesnej Europie.
Warto także dziś zapoznawać się z dorobkiem wielkiego ekonomisty i demaskatora prawdziwego oblicza socjalizmu, wizjonera, który otrzymał Prezydencki Medal Honorowy za to, iż „cale życie sięgał wzrokiem poza horyzont”. Na szczęście w dużej liczbie jego dzieła dostępne są również po polsku.
„W każdym kraju podążającym do socjalizmu fazę, w której socjalizm staje się decydującym czynnikiem w polityce, poprzedzał wieloletni okres, w trakcie którego socjalistyczne ideały rządziły umysłami aktywniejszych intelektualistów (…)
Wolny rynek i wolność inicjatyw to ideały, które wciąż mogą ekscytować wyobraźnię rzesz ludzkich, podczas gdy „rozsądna swoboda handlu” czy „złagodzenie kontroli” nie wywołają ani intelektualnego szacunku, ani entuzjazmu. Najważniejszą nauką, jaką liberał musi wyciągnąć z sukcesów socjalistów, jest to, że to odwaga do głoszenia utopii pozyskała im poparcie intelektualistów, a przez to wpływ na opinię publiczną, wpływ, który codziennie czyni możliwym to, co jeszcze niedawno wydawało się bardzo odległe.
Piotr Toboła
Fragmenty eseju Intelektualiści a socjalizm, który w styczniu 2012 r. ukazał się w polskim tłumaczeniu.
