Poeci romantyczni postanowili ułożyć Polaków, uformować ich na wzór Kościoła, żeby stali się rzeczywiście tym mistycznym ciałem narodu polskiego, „kościołem” między narodami – mówił na antenie PCh24TV pisarz Jan Maciejewski. Jego zdaniem, to właśnie do Polaków jako narodu odnosi się użyte przez Juliusza Słowackiego sformułowanie „słowiański papież”.
W rozmowie z Krystianem Kratiukiem z PCh24TV pisarz i felietonista Jan Maciejewski opowiadał o swojej książce Nic to. Dlaczego historia Polski musi się powtarzać? Przedstawił w niej koncept naszej Ojczyzny jako kozła ofiarnego, wielokrotnie składanego w ofierze władcom tego świata. Jego zdaniem, idea ta sięga czasów rozbiorów Polski i była stworzona przez poetów romantycznych, aby naród mógł przetrwać pod zaborami.
Wesprzyj nas już teraz!
– Pod koniec XVIII wieku przestała istnieć Polska, ale istnieli wciąż Polacy. I trzeba było znaleźć taką formułę, taki sposób istnienia, który pozwoliłby przetrwać nam jako zbiorowości – powiedział Jan Maciejewski. Jego zdaniem, poeci romantyczni postanowili ułożyć Polaków, uformować ich na wzór Kościoła, żeby stali się rzeczywiście tym mistycznym ciałem narodu polskiego, „kościołem” między narodami.
Mickiewiczowi przypisuje się sformułowanie: „Polska Chrystusem narodów”, choć w rzeczywistości ani on, ani żaden inny romantyczny poeta go nie użył. Niemniej jednak jesteśmy przekonani, że ta myśl była obecna w umysłach ich wszystkich.
– To była logika stworzenia narodu jako „kościoła”. I tak jak źródłem i szczytem życia Kościoła jest Eucharystia – Ofiara Boga z samego siebie – tak źródłem i szczytem mistycznego ciała narodu polskiego były ofiary z ludzi, z najlepszych Polaków – mówił autor książki „Nic to”. Ofiary te miały być składane „bogom tego świata” takim jak Napoleon czy Wielka Trójka aliantów.
– Pozostał w nas odruch katolicki. Byliśmy wspólnotą, narodem wychowanym wokół Ofiary Mszy. Wszyscy Polacy wiedzieli, co to znaczy złożyć ofiarę z siebie, jakie znaczenie może mieć przelana krew: jak ona może uzdrawiać wspólnotę i tchnąć w nią nowe życie – powiedział gość PCh24TV.
Jego zdaniem, papieżem tego „kościoła” był cały naród polski. Stąd też wzięło się użyte przez Juliusza Słowackiego sformułowanie „słowiański papież”, którego wypełnienia błędnie doszukujemy się w osobie św. Jana Pawła II. Sam Papież Polak miał świadomość, że to nie o nim mówi wiersz Słowackiego; odniósł się do tego na krakowskich Błoniach, chociaż nie wprost, a poprzez anegdotę – i dlatego nie wszyscy zrozumieli jego przekaz. Według Maciejewskiego, ów „słowiański papież” miał w zamyśle poety być papieżem innego „kościoła”, a nie Słowianinem na tronie rzymskim.
– To Polacy byli tym zbiorowym papieżem – zinterpretował.
Nasz kraj wielokrotnie był kozłem składanym w ofierze władcom tego świata. Pierwszym tego przykładem były rozbiory Polski, kiedy ofiara dokonała się jeszcze bez naszej woli. Później jednak sami przyjęliśmy na siebie tę rolę. Po raz pierwszy – w osobie księcia Józefa Poniatowskiego ginącego w obronie Napoleona.
– Jego praktycznie samobójczy skok w nurty Elstery to moment, w którym on jakby w imieniu Polaków powiedział: „My przyjmujemy na siebie tę rolę, bo w ten sposób wiemy, kim mamy być, bo to już jest rola napisana i to jest rola, która nam się podoba” – powiedział Jan Maciejewski.
Idea kozła ofiarnego pojawia się również u pisarzy pozytywistycznych, a szczególnie w osobie Michała Wołodyjowskiego, którego śmierć jest – zdaniem rozmówcy – najważniejszą sceną w polskiej literaturze. Jest u Sienkiewicza pewna sprzeczność, bowiem Trylogia była pisana „ku pokrzepieniu serc”, a przecież jej główny bohater popełnił samobójstwo broniąc Kamieńca Podolskiego.
– Jedyna odpowiedź na to pytanie jest taka, że nasza prawdziwa Ojczyzna nie jest tutaj. To powinno nas krzepić. Polskość jest jakąś drogą, jakimś etapem, który musimy przejść, ale tylko tym. (…) Nie jest boskością, absolutem ani czymś co byłoby godne tego, by składać mu ofiary – podsumowuje gość PCh24TV.
Więcej w nagraniu;
Źródło: PCh24TV
AF
