W zeszłym tygodniu wygłosiłem wykład o tym „Dlaczego Szekspir ma znaczenie” w Colorado Christian University. W czasie kolacji poprzedzającej odczyt rektor uniwersytetu poprosił mnie o podanie tytułów sześciu tekstów, które uważam za podstawowe dla cywilizacji Zachodu. Zmagając się w pośpiechu, by wydobyć z pamięci sześć tytułów, które mogłyby spełniać to kryterium, pomyślałem, że takie ćwiczenie mogłoby stanowić inspirację dla skłaniającego do refleksji eseju.
Pozwoliwszy sobie na niewielką licencję poetycką albo literacką swobodę, zdecydowałem się na siedem tekstów zamiast sześciu. Złożywszy stosowny i pełen szacunku ukłon w stronę T. E. Lawrence’a, oto co uważam za siedem filarów mądrości, na której zbudowana jest zachodnia cywilizacja.
Zaczniemy w starożytnej Grecji. Pierwsze dwa teksty, to bliźniacze wieże starożytności: Iliada i Odyseja. Epickie opowieści Homera zasługują na prymat ze względu na swą literacką wartość, ale także ze względu na wpływ, jaki wywarły w ciągu trzech tysiącleci, odkąd je napisano.
Wesprzyj nas już teraz!
Przejdźmy od Aten do Jerozolimy. Włączenie Pisma Świętego nie wymaga usprawiedliwienia ani wyjaśnienia. Jego brak usunąłby samo serce z cywilizacji Zachodu.
Teraz przejdźmy do Rzymu, trzeciego podstawowego miasta, na którym zbudowany został Zachód i do eposu Wergiliusza o założeniu samego Rzymu. Choć Eneida jako dzieło literatury nie osiąga literackich szczytów eposów Homera, to jej wpływ przekroczył wpływ Homera we wczesnych wiekach chrześcijaństwa z tego względu, że została ona napisana w przystępnej łacinie, a nie w stosunkowo niedostępnej grece. Łacina była językiem cywilizacji, a Wergiliusz był poetą łacińskim w całym tego słowa znaczeniu. Nie trzeba jednak dodawać, że dług Wergiliusza wobec Homera jest tak wielki, że jego własny epos byłby dosłownie niewyobrażalny bez obecności w jego wyobraźni Iliady i Odysei. Muza Wergiliusza stoi na barkach Homera.
Przejdźmy następnie do giganta cywilizacji, w którym myśl Aten, Jerozolimy i Rzymu spotykają się i łączą. To wielki święty Augustyn i jego magnum opus, czyli Państwo Boże, które jest piątym z naszych tekstowych filarów. Oprócz błyskotliwego przedstawienia teologii chrześcijańskiej, Augustyn zmaga się z filozofią Greków, ilustrując ograniczenia platonizmu, ale także uznając mądrość i prawdę aspektów myśli platońskiej. Można by powiedzieć w rzeczywistości, że Augustyn chrzci Platona, wprowadzając go do wielkiej rozmowy, która pobudzi myśl chrześcijańską. Państwo Boże i inne dzieła Augustyna skonsumowały małżeństwo wiary i rozumu, łącząc teologię i filozofię w nierozerwalnym związku.
Przedostatnim filarem jest ten drugi gmach chrześcijańskiej teologii i filozofii, czyli Summa theologica św. Tomasza z Akwinu. Nic dziwnego, że temu wielkiemu świętemu nadano tytuł Doktora Anielskiego. Jest on wybitnym filozofem i teologiem w całej historii świata chrześcijańskiego, którego wpływ jest niezmierzony. Jednym z jego doniosłych osiągnięć była integracji myśli Arystotelesa z filozofią chrześcijańską, przez co ochrzcił Arystotelesa, tak jak św. Augustyn ochrzcił Platona.
To prowadzi nas do ostatniego filaru: Boskiej Komedii Dantego, dzieła, które łączy razem muzy Homera i Wergiliusza i chrzci je w żywych wodach tomistycznej teologii i filozofii. W dantejskiej podróży od mrocznego lasu do uszczęśliwiającej wizji widzimy fuzję klasycznego eposu i scholastycznego rozumu oraz infuzję doskonałej chrześcijańskiej mądrości w sztukę narracji.
Zapewne w tym momencie powinniśmy złożyć pełen szacunku ukłon w stronę innych wielkich książek, których wykluczenie ze wspaniałej siódemki mogłoby wywołać uniesienie brwi, albo nawet być uważane za grzech zaniechania. Wykluczenie dzieł Platona i Arystotelesa mogłoby się wydawać nieco dziwne, chociaż zostały one włączone pośrednio w swej ochrzczonej formie w dziełach św. Augustyna, św. Tomasza i Dantego. Brak O pocieszeniu, jakie daje filozofia Boecjusza może wywołać niezadowolenie, szczególnie że przez wiele wieków był to jeden z najbardziej wypływowych tekstów w kulturze świata chrześcijańskiego. Reguła św. Benedykta miała doniosły wpływ na cywilizację Zachodu, gdy jej zasady rządziły życiem tych niezliczonych wspólnot monastycznych, które w ciągu wieków niosły ogień wiary i kultury.
W końcu musimy wspomnieć Szekspira. Wiele z jego indywidualnych dzieł zasługuje na włączenie do najwybitniejszych z Wielkich Ksiąg, a zbiór jego tekstów, traktowany jako całość i opublikowany jako Dzieła wszystkie Williama Szekspira, jest równy któremukolwiek z doniosłych tytułów na liście, które stanowią siedem filarów cywilizacji. Jego brak na niej nie stanowi jednakże grzechu zaniechania, gdyż cała nowożytność, w tym Szekspir, stoi na solidnych przednowożytnych filarach cywilizacji, które ją wspierają. Te siedem filarów cywilizacji zachodniej to także siedem tekstowych cudów cywilizowanej kultury. Wraz z nimi możemy zgłębić otchłanie ludzkiej psychiki i sięgnąć wyżyn nieba; bez nich jesteśmy zagubieni w kosmosie, nie mając absolutnie nic, co niosłoby nam pociechę. Za bezcenną spuściznę tych dobrych, prawdziwych i pięknych darów powinniśmy zanosić dziękczynienie Temu, który sam jest Dobrem, Prawdą i Pięknem. Deo gratias!
Joseph Pearce
Źródło: theimaginativeconservative.org
Tłum. Jan J. Franczak
