Już w przyszłym roku powinny być przygotowane podręczniki do nauczania w języku kazachskim zapisanym alfabetem łacińskim. Poinformował o tym prezydent Republiki Kazachstanu Nursułtan Nazarbajew, deklarując jednocześnie przyspieszenie przejścia z cyrylicy na alfabet łaciński jeszcze przed pierwotnie zakładanym rokiem 2025.
Kraj dwóch języków
Wesprzyj nas już teraz!
W 18-milionowym Kazachstanie osoby deklarujące się jako Kazachowie stanowią ok. 2/3 mieszkańców, z kolei co czwarty obywatel republiki jest narodowości rosyjskiej. W użyciu są faktycznie obydwa języki, zarówno w prasie, radiu, TV, jak i na uczelniach i w kontaktach międzyludzkich. Chociaż oficjalnym językiem urzędowym jest kazachski, to z porozumieniem się w języku rosyjskim nie ma nigdzie problemu.
Język rosyjski posiada szczególnie silną pozycję w dziedzinie nauki na wyższych uczelniach. Dziedzictwo polityczne i historyczne spowodowały, że język urzędowy zapisywany jest w cyrylicy z dostosowanymi do języka kazachskiego literami, oddającymi lepiej brzmienie niż rosyjska cyrylica.
Językiem kazachskim posługuje się obecnie około 8 mln osób, ale jest to język bliski używanym w sąsiednich krajach, gdyż jest to język z grupy kipczackiej języków tureckich.
Powrót do alfabetu łacińskiego
Zapowiedzi odejścia od cyrylicy nie budzą większych emocji w społeczeństwie Kazachstanu, gdyż zasymilowaną na potrzeby kazachskiego cyrylicą mieszkańcy tej republiki posługują się dopiero od 1940 roku. Zarówno okoliczności polityczne, jak i fakt narzucenia cyrylicy Kazachom tkwią w pamięci części mieszkańców. Dodatkowo podnosi się argumenty o niedokładnej przystawalności zapisów cyrylicy do brzmienia języka kazachskiego.
W swojej historii język kazachski był już zapisywany alfabetem arabskim (do 1929 roku) i łacińskim w latach 1929 – 1940. Zmiana alfabetu podyktowana jest zapowiadaną przez prezydenta Nazarbajewa intensywniejszą integracją z światową gospodarką i nauką oraz przepływem informacji dzięki internetowi. Niekwestionowaną dominującą pozycję w ekonomii, badaniach naukowych, dydaktyce i obiegu informacji pełni alfabet łaciński.
Szybsza integracja kulturowa i naukowa
Według Nazarbajewa przyspieszenie prac nad przełożeniem zapisów języka kazachskiego na alfabet łaciński nie powinno być problemem, tak jak i przyzwyczajenie się do nowego zapisu, ponieważ już dzisiaj wiele osób na co dzień posługuje się językami zapisywanymi literami łacińskimi, a dzieci w szkole od najmłodszych lat uczą się języka angielskiego.
Pomocne w odejściu od cyrylicy powinno być też posłużenie się doświadczeniem innych państw używających bliskich Kazachom języków z rodziny języków tureckich – Azerbejdżanu i Uzbekistanu, a posługujących się już od dawna alfabetem łacińskim.
We wcześniejszych informacjach prasowych podawanych w Republice Kazachstanu podkreślano, że przejście na alfabet łaciński pozwoli obywatelom tego państwa „wyzwolić się” od wpływów kultury rosyjskiej, czemu sprzyjało posługiwanie się cyrylicą i nieznajomość alfabetu łacińskiego, co skazywało niejako Kazachów na podległość kulturową wobec Rosji. Według zwolenników przejścia na alfabet łaciński, warto ponieść koszty i wysiłek w zamian za podkreślenie odrębności językowej i kulturowej od Rosji. Ostrożne szacunki procesu odejścia od cyrylicy mówią o wydatkach rzędu 300 milionów dolarów, ale Kazachowie liczą się z tym, że wiele kosztów będzie znanych dopiero w trakcie operacji zmiany alfabetu, choćby koszty wymiany dokumentów.
Jan Bereza
