Ostatnim razem zapowiadałem wam wykład o podstawach wiary chrześcijańskiej. Jednocześnie wskazałem, aby kierować się wyznaniem wiary. Wspominając ten tekst, myślałem o wyznaniu wiary, który jest recytowany w każdą niedzielę podczas Mszy świętej i który większość z nas zna doskonale na pamięć. Nazywa się go także symbolem nicejsko-konstantynopolitańskim, dla upamiętnienia pierwszych dwóch soborów ekumenicznych (zgromadzeń biskupów), które go rozwinęły. Wreszcie, wyrasta on z krótszej wersji, którą odmawiamy na przykład na początku różańca, a którą według pobożnej tradycji ułożyli i przekazali apostołowie.
Metodyczne przedstawienie prawd wiary
Pierwszą obserwacją, jaką możemy poczynić na temat tekstu, który będzie komentowany w kolejnych częściach tego cyklu, jest fakt, że dzięki niemu możliwe jest przedstawienie głównych punktów wiary chrześcijańskiej i to w sposób uporządkowany. Zrozumienie tajemnic objawionych przez Boga leży w sercu chrześcijaństwa, stąd pojawiające się już od jego początków pragnienie przedstawiania wiary w sposób zrozumiały. Rozważanie na temat wiary zostało więc uporządkowane, co ma również znaczenie pedagogiczne, gdyż ludzie lepiej, łatwiej, a więc szybciej i dogłębniej rozumieją daną rzeczywistość, gdy jest im ona przedstawiana w sposób ustrukturyzowany. W ten sposób człowiek może dostrzec logiczną sekwencję wypowiedzi, czy wręcz pewien ciąg przyczynowo-skutkowy.
Wesprzyj nas już teraz!
W symbolu wiary pierwszą z logicznych właściwości, które należy dostrzec, jest bardzo naturalne przejście od tajemnicy Jedynego Boga do tajemnicy Trójcy. Te dwie prawdy są ze sobą tak ściśle połączone, że symbol wiary przechodzi od jednej do drugiej w sposób płynny, który nie pozwala na zobaczenie jakiejkolwiek przerwy. Jest to celowe, gdyż podkreśla fakt, że Bóg jest jeden, lecz w trzech Osobach. Otóż po pierwszym stwierdzeniu „Wierzę w jednego Boga” zaraz następują stwierdzenia dotyczące trzech Osób Boskich, które powinny pomóc nam dostrzec ich jedność. Stanowi ona jeden z głównych założeń monoteizmu chrześcijańskiego (wiara w jednego Boga, czyli uznanie wyłącznie jednego bóstwa, jak i wiara w to, że jest on jedynym Bogiem, a więc nie ma żadnych innych), wskazując jednocześnie na odrębność tych samych Osób. Zanim przedstawię wam to, co ich dotyczy, chcę wam powiedzieć kilka słów na temat planu, jakim kierowali się ojcowie wspomnianych soborów powszechnych.
Plan wyznania wiary
Po stwierdzeniu jedności Boga następuje opis tego, co przypisujemy Ojcu. Widzimy więc, że to przedstawienie skłania nas do refleksji przede wszystkim nad tym, co Stary Testament dał nam poznać o Bogu, począwszy od stworzenia przez Niego świata. Następnie, za pomocą krótkiego, wręcz niezauważalnego zwrotu „i w”, przechodzimy do Nowego Testamentu, gdzie widzimy dzieło Syna, którego życie zostało zarysowane w ogólnym zarysie przez to samo wyznanie wiary, włączając w to Jego przyjście w przyszłości. Wreszcie przechodzimy teraz do działania tego samego Boga, poprzez trzecią Osobę Boską, Ducha Świętego, który kontynuuje misję Syna posłanego przez Ojca, a która zakończy się w przyszłym świecie. Plan ten jest spójny na kilku poziomach. Zaś wielopoziomowe spojrzenie na wyznanie wiary może pomóc każdemu z chrześcijan zrozumieć jak bogaty jest to tekst i jak wiele może się z niego nauczyć.
Pierwszy ze wspomnianych poziomów ma charakter chronologiczny, gdyż śledzi on naszą historię od początku, czyli stworzenia świata, poprzez etapy Objawienia, oraz teraźniejszą działalność Kościoła Chrystusowego aż do ostatniej chwili naszego wszechświata, który ulegnie przemianie. Tym samym widzimy, jak Bóg działał, dalej działa i będzie działał na przestrzeni wieków. Wyznanie wiary jest więc ponadczasowe, tak jak obecność Boga nią jest.
Drugi poziom to postęp Objawienia, ponieważ Bóg objawiał się stopniowo, niczym nauczyciel, który uczy prawdy, pogłębiając wiedzę swoich uczniów. Najpierw, w Starym Testamencie Bóg pokazał się jako stwórca świata, który podał podstawowe informacje o samym sobie oraz o swojej woli wobec ludzkości. Potem, poprzez wcielenie swojego Syna, Bóg stał się jeszcze bardziej częścią naszego świata, który chce zbawić i uświęcić. Wreszcie, pełnię objawienia osiągniemy, zarówno jako jednostki, jak i jako społeczność Kościoła, dopiero na koniec wieków, kiedy to wreszcie będziemy widzieli Boga twarzą w twarz.
Trzeci poziom jest trynitarny, to jest związany z dogmatem o Trójcy Świętej, ponieważ ukazuje nam relacje między Osobami Boskimi. Relacje są przedstawione w sposób o tyle ciekawy, że kiedy Credo mówi o Ojcu, to traktuje Go osobno (choć samo nazwanie Go Ojcem wskazuje, że musi mieć Syna, inaczej nie byłby Ojcem), gdy mówi o Synu, to wspomina i Ojca, zaś gdy mówi o Duchu Świętym, wspomina zarówno Ojca i Syna. Zgłębienie tej logiki ukazuje nam, że Credo chce przedstawić również fakt pochodzenia dwóch ostatnich osób. Syn pochodzi od Ojca, zaś Duch Święty od Ojca i Syna.
Lecz zanim zastanowimy się nad pochodzeniem Osób Boskich, należy pogłębić tajemnicę boskiej jedności, która obejmuje także badanie przymiotów, które można przypisać Bogu. Lecz te rozważania należy przełożyć na następny raz.
x. Mateusz Markiewicz IBP
Ksiądz Mateusz Markiewicz IDP: „Credo…”. Naszą drogę wyznacza wyznanie wiary
