Trzej Królowie, których wspominamy w Uroczystość Objawienia Pańskiego, to postaci bardzo tajemnicze. Nie możemy być pewni tego, kim byli, ilu ich było i jakie były ich imiona. Pewne jest jednak to najważniejsze, że podążali za wyjątkową gwiazdą, ofiarowali małemu Jezusowi królewskie dary i oddali Mu hołd w imieniu wszystkich ludzi. Stąd też 6 stycznia przez ulice naszych miast i miejscowości przejdą barwne Orszaki Trzech Króli.
1.Św. Mateusz i niezwykli goście ze Wschodu
Z czterech ewangelistów jedynie św. Mateusz wspomina o mędrcach, którzy odwiedzili dziecię Jezus. Ewangelia św. Mateusza była spisana po aramejsku oraz po grecku. W obu tych tekstach ich autor mówi o mędrcach, bądź też magach „ze Wschodu”. Za czasów Chrystusa Pana przez Wschód rozumiano cały obszar na wschód od rzeki Jordan – a więc Arabię, Babilonię, Persję. Mędrcy idąc za gwiazdą dotarli najpierw do Jerozolimy, a później do Betlejem. Szukali nowo narodzonego króla żydowskiego. Gwiazda stanęła nad skalną pieczarą, w której mieszkała Święta Rodzina. „Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; upadli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę”.
Wesprzyj nas już teraz!
2.Dlaczego „Królowie”?
Święty Mateusz w swojej Ewangelii tych, którzy przybyli ze Wschodu i złożyli królewskie dary dzieciątku Jezus, określa jako „magowie”, co w starożytności rozumiane było jako astrologowie. To, że mogli być astrologami potwierdzała by ich umiejętność odkrycia nowej gwiazdy i prawidłowego podążania za nią. Dlaczego więc dziś, zamiast „Trzech Astrologów”, mamy nazwę uroczystości Objawienia Pańskiego – „Trzech Króli”. Wynika to z faktu, że już w VIII wieku użyto określenia „królowie”, opierając się na proroczych słowach psalmu 71. „Królowie Tarszisz i wysp przyniosą dary. Królowie Szeby i Saby złożą daninę. I oddadzą Mu pokłon wszyscy królowie”. Ten psalm jest też źródłem, z którego zaczerpnęli artyści przedstawiający jednego z królów jako Afrykanina. Bowiem mowa jest w nim o królu z Szeby, co jest dawną nazwą obecnej Etiopii.
3.Epifania
Uroczystość zwana popularnie „Trzech Króli”, nosi właściwą nazwę Objawienie Pańskie. W języku greckim, w którym spisana została Ewangelia św. Mateusza, objawienie określone jest słowem Epifania, co dokładnie oznacza objawienie się bóstwa w ludzkiej postaci. Trzej mędrcy symbolizują nie tylko ludzkość, ale i cały kosmos, którym objawił się Bóg jako dzieciątko Jezus.
4.Kto szuka ten znajduje
Uroczystość Trzech Króli nierozłącznie związana jest z Bożym Narodzeniem. Do końca IV wieku obchodziło się te uroczystości razem. Na świat przychodzi Słowo Wcielone – Bóg. Mędrcy oddają mu pokłon, czyli uznają w nim Władcę wszechświata. Wiele znaczy też długa podróż mędrców. Oni szukali Boga i Go znaleźli. Oznacza to, że „kto szuka ten znajdzie”, jak powiedział sam Chrystus. Czyli, że człowiek, szczerze tego pragnący, może znaleźć Boga i z nim przebywać.
5.Mirra, kadzidło i złoto
Każdy z darów złożonych przez mędrców ma swoje symboliczne znaczenie. Złoto – to symbol władzy królewskiej, kadzidło jest atrybutem kapłaństwa, mirra oznacza wypełnienie się proroctw dotyczących przyjścia Mesjasza i zapowiedź jego zbawczej śmierci. Mirra to żywica drzewa Commiphore, a kadzidło – to żywica z różnych drzew, z domieszką aromatów wszystkich ziół. W Afryce (Somalia i Etiopia) i w Arabii Saudyjskiej drzew wonnych, balsamów jest ponad 10 gatunków. Swoje dary mędrcy złożyli, kiedy dziecię Jezus kończyło pierwszy rok życia na ziemi. W ikonografii od czasów wczesnochrześcijańskich Trzej Królowie są przedstawiani jako ludzie Wschodu w barwnych, częstokroć perskich szatach. W X wieku otrzymują korony. Z czasem w malarstwie i rzeźbie rozwijają się różne typy ikonograficzne Mędrców.
6.KMB i CMB
W Uroczystość Objawienia Pańskiego w kościołach święci się wodę, kredę i kadzidło. Kiedy wraca się ze świątyni, jak mówi zwyczaj, wypisuje się święconą kredą na drzwiach domu litery K+M+B oraz aktualny rok. Popularnie przyjmuje się obecnie, że są to inicjały imion królów: Kacper, Melchior, Baltazar. Jednak te imiona są umowne, gdyż nie ma ich zapisanych w Mateuszowej Ewangelii, ani nigdzie indziej. Źródła zwyczaju można szukać w średniowieczu, kiedy to powstał piękny zwyczaj pisania na drzwiach domów pierwszych liter łacińskiej dewizy: „Christus mansionem benedicat” co znaczy „Niech Chrystus błogosławi temu domowi”, czyli CMB. Z czasem C, zyskując odwołanie do imienia króla, zostało spolszczone na K. Więcej o dyspucie „KMB czy CMB?” zobacz TUTAJ.
7.Legendarni królowie
Postacie mędrców ukształtowała tradycja. Nie ma bowiem zbyt wielu źródłowych dokumentów na temat personaliów Trzech Króli, natomiast więcej jest legend i spekulacji. Pobożność ludowa ze względu na ilość darów ustaliła, że było ich trzech. W sztuce Kacper przedstawiany jest najczęściej jako ofiarujący mirrę Afrykańczyk, Melchior – jako dający złoto Europejczyk i Baltazar – jako król azjatycki przynoszący do żłóbka kadzidło.
8.Czy to relikwie Trzech Króli?
W Kolonii w Niemczech przechowywane są szczątki uważane za relikwie Trzech Króli. Ze źródeł pisanych wynika, iż najpierw (w IV wieku) zostały one przewiezione przez cesarzową Helenę z Jerozolimy do Konstantynopola. Później (wiek IX) trafiły do Mediolanu, gdzie znajdowały się do drugiej połowy XII wieku. Pewne jest, że w 1164 roku abp Rainald von Dassel kierujący kancelarią cesarza Fryderyka Barbarossy, przywiózł nad Ren do Kolonii jako zdobycz z podbitego Mediolanu szczątki, czczone tam jako relikwie Trzech Króli. Do dziś w katedrze kolońskiej za głównym ołtarzem znajduje się relikwiarz Trzech Króli, arcydzieło sztuki złotniczej.
9.Cudowna gwiazda
Niemiecki astronom – Kepler usiłował wytłumaczyć zjawisko Gwiazdy Betlejemskiej przez zbliżenie Jowisza i Saturna, jakie zdarzyło się w 7. roku przed narodzeniem Chrystusa. Trzeba w tym miejscu przypomnieć, że liczenie lat od urodzenia Jezusa wprowadził dopiero w VI wieku Dionizy Exiguus; przy obliczeniach pomylił się jednak o 7 lat – Jezus faktycznie urodził się w 7. roku przed naszą erą. Inni przypuszczają, że była to kometa Halleya, która także w owym czasie się ukazała. Z całego opisu Ewangelii wynika, że była to cudowna gwiazda.
Źródła – brewiarz.pl, Święci na każdy dzień, biblia.pl
Adam Białous
