W styczniu 2021 roku Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (LIBE) Parlamentu Europejskiego utworzyła specjalną grupę roboczą (FSWG), której powierzono zadanie zbadania zgodności z prawem działań Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej (European Border and Coast Guard Agency), znanej powszechnie pod skróconą nazwą „Frontex”. Unijnym biurokratom
Przedmiotem dochodzenia były zarzuty kierowane względem Frontexu ze strony różnych NGO-sów, organizacji międzynarodowych i organów ochrony praw człowieka, które oskarżały Agencję oraz niektóre państwa członkowskie UE o łamanie praw podstawowych, stosowanie „pushbacków” i zbiorowe wydalanie imigrantów na granicach zewnętrznych Unii. Naruszenia te miały mieć miejsce w ostatnich latach, w kontekście kryzysu migracyjnego, z którym w różnej skali zmagają się poszczególne kraje UE. W opublikowanym w lipcu 2021 roku raporcie, który podsumowywał wyniki dochodzenia, stwierdzono, iż nie ma ostatecznych dowodów na bezpośredni udział funkcjonariuszy Frontexu w „pushbackach” i zbiorowym wydalaniu imigrantów, co do przypadków będących przedmiotem badania grupy FSWG. W tym samym dokumencie podkreślono jednak, iż Agencja nie zareagowała odpowiednio na naruszenia dokonywane przez państwa członkowskie, z którymi przeprowadzała wspólne operacje na granicach zewnętrznych UE. Tak więc krytyka sprowadziła się do braku szybkiej i skutecznej reakcji Frontexu na pogwałcenia praw podstawowych ze strony określonych państw UE.
W ostatnich dniach Parlament Europejski przyjął zdecydowaną większością głosów rezolucję dotyczącą dochodzenia w sprawie przestrzegania przez Frontex praw podstawowych. W dokumencie odwołującym się m.in. do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Konwencji dotyczącej statusu uchodźców czy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, PE odnosi się do kilku kwestii dotyczących Agencji, takich jak zmiany organizacyjne, wdrożenie wcześniejszych zaleceń FSWG, transparentność i nadzór, działania w kontekście rosyjskiej inwazji na Ukrainę czy sprawy dotyczące działań ratunkowych na morzach.
Wesprzyj nas już teraz!
W rezolucji podkreśla się potrzebę funkcjonowania dobrze działającej i skutecznej Agencji, mającej wspierać państwa członkowskie, przy jednoczesnym podkreśleniu znaczenia praw podstawowych i wartości Unii w omawianym obszarze.
PE wyraził zaniepokojenie działaniami władz greckich, oskarżonych o stosowanie „pushbacków” i przemocy wobec migrantów, zaznaczając jednocześnie, że „poszanowanie zasad i wartości Unii musi być warunkiem sine qua nonzaangażowania Frontexu we wspólną operację z państwem członkowskim”. W przypadku występowania takich naruszeń, Frontex powinien ograniczyć swoje działania do czynności monitorujących (pozostając na terytorium danego państwa). W tym kontekście PE ubolewa, iż Frontex nie ograniczył swoich działań w Grecji oraz zaleca, aby przyjął bardziej proaktywne podejście do ochrony zasad i wartości Unii, zgodnie z orzeczeniami TSUE. Posłowie z zadowoleniem przyjęli informacje o ograniczeniu działalności Frontexu na Litwie, co jest efektem wyroku Trybunału Sprawiedliwości, który stwierdził, że litewskie przepisy zezwalające na odmowę udzielenia ochrony międzynarodowej i automatyczne umieszczenie w areszcie wnioskodawców wyłącznie na tej podstawie, że nielegalnie przekroczyli granicę, jest niezgodne z prawem Unii.
Dalej PE przypomina, w kontekście problemów na Morzu Śródziemnym, o wynikającym z prawa międzynarodowego obowiązku udzielenia pomocy osobom, które znalazły się w niebezpieczeństwie i zabrania ich do najbliższego bezpiecznego portu. PE odwołuje się również do swej rezolucji z kwietnia 2016 roku, przypominając, iż Frontex mógłby odegrać kluczową rolę w akcjach poszukiwawczo-ratunkowych, co ma zapobiec wzrostowi liczby ofiar śmiertelnych wśród migrantów, próbujących przedostać się przez Morze Śródziemne do Europy. Podkreśla znaczenie „społeczeństwa obywatelskiego i organizacji pozarządowych” w tym obszarze, wyrażając obawy co do prób „penalizowania” tego typu aktywności. PE jednocześnie zaznacza, iż Libia (a właściwie jej porty) nie może zostać uznana za miejsce bezpieczne.
W dalszej części rezolucji PE pozytywnie ocenia rolę, jaką odegrał Frontex w pomocy państwom, które musiały zmierzyć się problemem dużej liczby uchodźców ukraińskich, co spowodowane było agresją Rosji na ten kraj.
Rezolucję przyjęto 366 głosami za, przy 154 głosach sprzeciwu oraz 14 głosach wstrzymujących. Zgodnie z zaleceniami FSWG, dokument zostanie przekazany przez Przewodniczącą PE Dyrektorowi Frontexu, Komisji Europejski oraz Radzie Unii Europejskiej.
– Rezolucja PE stanowi kolejny przykład proimigracyjnej polityki Unii Europejskiej. Zaledwie wczoraj, po 3 latach negocjacji, Unia przyjęła pakt o migracji i azylu, który budzi wątpliwości z wielu powodów. Propozycje Komisji nie rozwiązują najistotniejszego problemu, jakim jest rozmycie granicy między uchodźcami a imigrantami ekonomicznymi. Wątpliwości budzi także ustanowienie mechanizmu solidarnościowego, czyli stałych obciążeń dla państw członkowskich w postaci przymusowej relokacji, względnie pomocy finansowej lub pomocy operacyjnej – wskazuje Patryk Ignaszczak z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.
Źródło: Instytut Ordo Iuris
