Ustąpienie z funkcji prezydenta Kazachstanu przez Nursułtana Nazarbajewa kończy pewną epokę w posowieckiej przestrzeni politycznej. Wieloletni lider środkowoazjatyckiej republiki oddaje tytuł, ale zachowa dużą kontrolę nad polityką państwa, w którym sprawował niemal sułtańską władzę.
I sekretarz Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Kazachstanu w latach 1989 – 1991, od kwietnia 1990 roku prezydent Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej i od 1 grudnia 1991 roku pierwszy i jak do tej pory jedyny prezydent niepodległej Republiki Kazachstanu 19 marca ogłosił swoją rezygnację z funkcji głowy państwa.
Wesprzyj nas już teraz!
Pierwsze deklaracje, wybór następcy oraz sposób rezygnacji Nursułtana Nazarbajewa z najwyższego stanowiska w kraju dają wyraźny sygnał, że zajęcie mniej eksponowanego miejsca nie oznacza realnego przekazania steru i dopuszczenia nowych ugrupowań politycznych do władzy. Za losy Kazachstanu będą odpowiadać ci sami ludzie, którzy są wokół Nazarbajewa od lat, a stan posiadania partii Nur Otan w parlamencie gwarantuje, że do władzy nie dojdzie żadna opozycja. Ludzie Nazarbajewa zawsze bowiem dbali, by nie wyrosła im jakakolwiek realna konkurencja, mogąca zagrozić w podziale tortu tego zasobnego w surowce państwa. Sam Nazarbajew nie musi się martwić o byt swój i rodziny – jego bogactwo szacowane jest na 100 miliardów dolarów.
Siła w partii
Dzisiaj w kazachskim Mażylisie, czyli izbie niższej parlamentu, zasiada 84 deputowanych partii Nur Otan, na ogólną liczbę 107 deputowanych. Wyniki wyborcze partii Nur Otan (Światło Ojczyzny) poszybowały w górę po procesie wchłonięcia mniejszych stronnictw i objęciu stanowiska szefa przez Nazarbajewa w lipcu 2007 roku. W wyborach w 2007 roku partia rządząca osiągnęła 88,4 proc. poparcie i obsadziła 98 z 107 miejsc w Mażylisie. W ostatnich wyborach w 2016 roku wynik Nur Otan był nieco słabszy – 82,2 proc., ale sam Nazarabajew wybrany został na obecną kadencję w 2015 roku z poparciem 97,8 proc.
Dzisiejsza dominacja Nur Otan w życiu politycznym Kazachstanu pozwala jej rządzić samodzielnie i kontrolować wszystkie stanowiska publiczne. Już wiadomo, że Nazarbajew nie zamierza oddawać władzy w Nur Otan, a to pozwoli mu rozdawać karty w polityce, bez brania na siebie bezpośredniej odpowiedzialności za sytuację w kraju.
Odejść, aby pozostać
Dokonane w 2018 roku zmiany w konstytucji i ustawach służyły takiemu przeobrażeniu życia politycznego. W 2018 roku wzmocniono ponadto uprawnienia służb specjalnych do panowania nad porządkiem publicznym, co w realiach środkowoazjatyckich oznacza porządek definiowany przez władzę publiczną. Także w ubiegłym roku Sąd Konstytucyjny Kazachstanu przedstawił interpretację artykułu konstytucji, w jaki sposób prezydent może opuścić stanowisko.
Nursułtan Nazarbajew zachowa ważne stanowisko szefa Rady Bezpieczeństwa, czyli będzie miał nadal kontrolę nad wojskiem i służbami bezpieczeństwa, działającymi często według wzorów zaczerpniętych z czasów Związku Sowieckiego. Inną ważną funkcją, jaką nadal będzie dzierżył w swoich rękach Nazarbajew jest przewodniczenie Radzie Konstytucyjnej.
Obydwa te stanowiska są kluczowe dla nadawania tonu polityce wewnętrznej i zagranicznej. Można więc przewidywać, że nowe – stare władza Kazachstanu nadal będą balansować w relacjach międzynarodowych między Chinami a Federacją Rosyjską, robiąc jednocześnie gesty wobec świata zachodniego, potrzebnego jako odbiorca surowców dających dochody budżetowi państwa – ropy naftowej, gazu ziemnego i uranu, których Kazachstan jest światowym potentatem.
Przypadające planowo na 2020 rok wybory prezydenckie odbędą się według zmienionych reguł. Ubiegłoroczna korekta w ustawie wyborczej ograniczyła liczbę uprawnionych podmiotów i sposób zgłaszania kandydatów na stanowisko prezydenta, umacniając tym samym pozycję i tak silnej Nur Otan do wystawienia własnego kandydata i przeprowadzenia skutecznej kampanii na jego rzecz. Zmienione przepisy przewidują, że prezydentem kraju, rządzonym przez ludzi Nazarbajewa od początku powstania niepodległego Kazachstanu, może być tylko osoba o co najmniej pięcioletnim stażu w administracji państwowej. Taki zapis zablokował z jednej strony drogę do fotela prezydenta ludziom opozycji, a z drugiej strony oligarchom, którzy mogliby nabrać ochoty na przejęcie władzy z użyciem swoich pieniędzy.
W sprawdzone ręce
Przekazanie z dniem 20 marca stanowiska prezydenta przewodniczącemu izby wyższej kazachskiego parlamentu Kasym-Żomart Tokajewowi to dla Nazarbajewa także gwarancja, że jego wizja będzie kontynuowana. Kadencja Nazarbajewa upływała dopiero w kwietniu 2020 roku, ale niemal pewne jest, że nie będą ogłoszone przyspieszone wybory i Tokajew spokojnie dotrwa do wiosny przyszłego roku na fotelu opuszczonym przez Nazarbajewa.
Tokajew to najbliższy współpracownik Nursułtana Nazarbajewa, sprawujący w latach 1999 – 2002 funkcję szefa rządu mniejszościowego, potem szefa dyplomacji i przewodniczącego Senatu. Tokajew był dzięki Nazarbajewowi m.in. Dyrektorem Generalnym ONZ w Genewie, co pomogło prezydentowi Kazachstanu w zdobyciu przez jego kraj silnej pozycji w polityce międzynarodowej. Zawdzięczający wiele Nazarbajewowi Kasym-Żomart Tokajew, liczący sobie już 65 lat, nie zrobi żadnego ruchu bez przyzwolenia swojego wieloletniego patrona, a perspektywa wystawienia go przez Nur Otan w przyszłorocznych wyborach prezydenckich może tylko pogłębić w Tokajewie pokłady lojalności wobec lidera partii – Nazarbajewa.
Mając w ręce „asa” w postaci Tokajewa to Nazarbajew namaści na kandydata na prezydenta w 2020 roku Tokajewa lub kogoś z grona współpracowników. Nie wyklucza się też, że ustępujący Nazarbajew wskaże kogoś z rodziny, przekazując „sułtańską” władzę nowemu pokoleniu z własnego rodu. Już teraz mówi się, że w przyszłym roku kandydatem Nur Otan może być najstarsza córka Nursułtana – Dariga Nazarbajewa.
Źródła: Hromadske.ua, Liga.net, Gordon.ua, 24tv.ua, Gazeta.ru, Radio Swoboda, Kawkazkij Uzeł, Info.kz, Today.kz
JB
