Rok Jubileuszowy to czas przebaczania. Dotyczy to zwłaszcza kar doczesnych. Włączając się w obchody tego roku możemy uzyskać dla siebie i dla zmarłych odpuszczenie kar, jakie trzeba byłoby w innym wypadku wycierpieć w czyśćcu. Można to uzyskać między innymi poprzez pielgrzymki, ale także dzieła miłosierdzia – w tym szczególnie wsparcie obrony życia.
Czym są odpusty?
Jak mówi Katechizm Kościoła Katolickiego (od par. 1471), „odpust jest to darowanie przed Bogiem kary doczesnej za grzechy, zgładzone już co do winy. Dostępuje go chrześcijanin odpowiednio usposobiony i pod pewnymi, określonymi warunkami, za pośrednictwem Kościoła, który jako szafarz owoców odkupienia rozdaje i prawomocnie przydziela zadośćuczynienie ze skarbca zasług Chrystusa i świętych. Odpust jest cząstkowy albo zupełny zależnie od tego, czy od kary doczesnej należnej za grzechy uwalnia w części czy w całości”.
Wesprzyj nas już teraz!
Jak wyjaśnia dalej Katechizm, grzech, ze względu na swoją wewnętrzną naturę, powoduje dwa rodzaje kary – wieczną i doczesną. Karę wieczną, czyli oddzielenie od komunii z Bogiem, usuwa przebaczenie grzechu i nawrócenie. Pozostaje jednak kara doczesna. Tę karę można mieć darowaną za pośrednictwem Kościoła. To właśnie odpust: kara jest darowana dzięki otwarciu „skarbca zasług Chrystusa i świętych”.
Katechizm uczy, że stosowanie odpustów ma nie tylko pomóc chrześcijanom, ale również pobudzać do czynów pobożności, pokuty i miłości. Odpusty można otrzymywać dla siebie, ale również dla zmarłych. Katechizm wyjaśnia, że zmarli przebywający w czyśćcu pozostają „członkami tej samej komunii świętych”, dlatego możemy uzyskać dla nich uwolnienie od kar doczesnych. Nie można uzyskać odpustu dla innych chrześcijan żyjących na ziemi.
Odpusty dzielą się, jak wynika z cytowanej wcześniej treści Katechizmu, na cząstkowe albo zupełne; pierwsze obejmują określoną liczbę lat, natomiast drugie – całe życie.
Rok Jubileuszowy – czas miłosierdzia
Stolica Apostolska ogłasza zawsze warunki uzyskania odpustów w związku z Rokiem Jubileuszowym. Są to zasadniczo odpusty zupełne. Wynika to z samego charakteru takiego roku. Praktyka ogłaszania lat jubileuszowych w Kościele katolickim sięga średniowiecza, ale w istocie jest nawiązaniem do tradycji Izraela. Żydzi co siedem lat obchodzili tak zwany rok szabasowy – w cyklu siedmiokrotnym. Za siódmym razem ogłaszano rok jubileuszowy, co wiązało się – przynajmniej w teorii – nie tylko ze specjalnymi obietnicami Bożymi, ale również z darowaniem długów między ludźmi. Do tego nawiązuje praktyka udzielania odpustów w katolickim Roku Jubileuszowym.
Lata jubileuszowe mogą być ogłaszane w porządku zwykłym, to znaczy co 25 lat. Możliwe jest też ogłoszenie nadzwyczajnego roku jubileuszowego. Papież Franciszek zrobił tak w roku 2015 i ogłosił bullą „Misericordiae vultus” Nadzwyczajny Jubileusz Miłosierdzia.
Tym razem, w roku 2025, Rok Jubileuszowy jest w porządku zwykłym, co papież ogłosił bullą „Spes non confundit”.
Jak uzyskać odpust zupełny w Roku Jubileuszowym
Penitencjaria Apostolska, którą kieruje jako Penitencjariusz Większy kard. Angelo De Donatis, opublikowała w związku z tym warunki uzyskiwania odpustu zupełnego (dokument jest dostępny po polsku na stronie Watykanu – tutaj).
Pierwszym i zasadniczym warunkiem jest trwanie w stanie łaski uświęcającej z wykluczeniem wszelkiego przywiązania do jakiegokolwiek grzechu. Należy uprzednio przystąpić w czasie Roku Jubileuszowego do spowiedzi, przyjąć Komunię świętą i modlić się zgodnie z intencjami papieża. Następnie dochodzą warunki dodatkowe związane z Rokiem Jubileuszowym. Warunki te wiążą się z trzema zasadniczymi kategoriami: pielgrzymkami, nawiedzaniem miejsc świętych, dziełami miłosierdzia i pokuty.
W przypadku pielgrzymek sposoby uzyskania odpustu jubileuszowego są cztery.
Pierwszym jest pielgrzymka w kierunku dowolnego świętego miejsca jubileuszowego. Miejsca jubileuszowe zostały w Polsce wyznaczone dekretami biskupów w każdej diecezji. Są to zwykle kościoły i sanktuaria w różnych miejscach diecezji. Tam należy pobożnie uczestniczyć we Mszy świętej, albo też wziąć udział w Mszy przy udzielaniu sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego, w sakramencie namaszczenia chorych, nabożeństwie Słowa Bożego, liturgii godzin (godzina czytań, jutrznia, nieszpory), drodze krzyżowej, różańcu, recytacji hymnu akatystu, nabożeństwie pokutnym zakończonym indywidualną spowiedzią.
Drugim sposobem jest odwiedzenie w Rzymie jednej z czterech papieskich Bazylik Większych (św. Piotra, św. Jana na Lateranie, Santa Maria Maggiore, św. Pawła za Murami).
Trzecim sposobem jest uzyskanie odpustu w Ziemi Świętej w związku z odwiedzeniem jednej z trzech bazylik (Grobu Świętego w Jerozolimie, Narodzenia Pańskiego w Betlejem, Zwiastowania Pańskiego w Nazarecie).
Czwartym jest odwiedzenie kościoła katedralnego albo innych kościołów i miejsc świętych, które wyznaczył biskup diecezji.
Drugą kategorią jest pobożne nawiedzenie miejsc świętych. Jak mówi dokument Penitencjarii Apostolskiej, „wierni będą mogli uzyskać podobnie odpust jubileuszowy, jeśli indywidualnie lub w grupie, pobożnie nawiedzą dowolne miejsce jubileuszowe i tam przez odpowiedni czas odprawią adorację eucharystyczną i rozmyślanie, kończąc modlitwą «Ojcze nasz», Wyznaniem wiary w jakiejkolwiek dopuszczonej formie i modlitwą do Maryi, Matki Bożej, aby w tym Roku Świętym wszyscy «mogli doświadczyć bliskości najczulszej z mam, która nigdy nie opuszcza swoich dzieci»”. Dokument wymienia tu szereg miejsc w samym Rzymie oraz w innych miejscach na świecie. To kilka kościołów na ternie Włoch, ale również „każda bazylika mniejsza, katedra, kościół konkatedralny, sanktuarium maryjne oraz dla dobra wiernych każda wyróżniająca się kolegiata lub sanktuarium wyznaczone przez każdego biskupa diecezjalnego lub eparchialnego, a także sanktuaria krajowe lub międzynarodowe, «święte miejsca gościnności i uprzywilejowane przestrzenie budzenia nadziei» („Spes non confundit”, 24), wskazane przez Konferencje Episkopatów”.
W tej kategorii mieszczą się też ci, którzy nie mogą odwiedzić żadnego miejsca z ważnych powodów. Są to przede wszystkim siostry i mnisi klauzurowi, osoby starsze, chorzy, więźniowie i tak dalej. Mogą otrzymać odpust zupełny, jak mówi dokument, jeżeli „zjednoczeni duchowo z wiernymi obecnymi, zwłaszcza w momentach, w których słowa Ojca Świętego lub biskupów diecezjalnych są przekazywane za pośrednictwem środków komunikacji medialnej, w swoim domu lub tam, gdzie powstrzymuje ich przeszkoda (np. w kaplicy klasztornej, w szpitalu, w domu opieki, w więzieniu…), odmówią Ojcze nasz, Wyznanie wiary w jakiejkolwiek dopuszczonej formie i inne modlitwy zgodne z intencjami Roku Świętego, ofiarowując swoje cierpienia lub życiowe trudności”.
Wreszcie trzecią kategorią są dzieła miłosierdzia i pokuty. Tu możliwości jest najwięcej, jakkolwiek lista zaczyna się od dość szczególnej: uczestnictwo w duchu pobożności w misjach ludowych, rekolekcjach lub… spotkaniach formacyjnych poświęconych tekstom Soboru Watykańskiego II i Katechizmu Kościoła Katolickiego, które odbędą się w kościele lub innym odpowiednim miejscu, według zamysłu Ojca Świętego.
Ponadto możliwe jest uzyskanie odpustu w związku z różnymi czynami miłosierdzia, odwołującymi się do tradycyjnych uczynków miłosierdzia względem ciała oraz względem ducha.
Gdy idzie o pokutę, Stolica Apostolska wskazuje na „ponowne odkrywanie pokutnej wartości piątku”. Tutaj idzie o powstrzymanie się w duchu pokuty przez jeden dzień od błahych rozrywek (także wirtualnych) oraz od zbędnej konsumpcji (w zgodzie z normami Kościoła i zaleceniami biskupów) – dodatkowo pod warunkiem przekazania „odpowiedniej sumy pieniędzy” ubogim. Wskazuje się też na możliwość wspierania dzieł o charakterze religijnym lub socjalnym, przy tym „zwłaszcza na rzecz obrony i ochrony życia na wszystkich jego etapach”, a także pomocy osobom w trudnej sytuacji.
Istnieje jeszcze kwestia ilości odpustów. Zasadniczo można uzyskać jeden odpust zupełny dziennie. Jednak na mocy decyzji papieskiej, można otrzymać dwukrotnie odpust zupełny tego samego dnia, obowiązujący jedynie za zmarłych.
Stolica Apostolska w dokumencie zachęca biskupów do tego, by zadbali o jasne wyjaśnienie reguł, a zatem wierni, którzy mają jakieś wątpliwości, winni skontaktować się z odpowiednią władzą kościelną.
Jako że możliwości uzyskania odpustu zupełnego za siebie i zmarłych jest w sumie naprawdę wiele, każdy katolik powinien z dużą łatwością znaleźć takie formy, z których będzie mógł skorzystać – i to nawet wielokrotnie. Rok Jubileuszowy to wyjątkowy czas łaski i przebaczenia. Warto wykorzystać drogę, którą wskazuje nam Kościół i stawać się poprzez nawrócenie coraz podobniejszym do Chrystusa (Ga 2, 20).
Paweł Chmielewski
