Kontynuując naszą podróż przez proroctwa i zapowiedzi Starego Testamentu, chciałbym się zatrzymać przy kwestii figur, które zapowiadały sakramenty Kościoła oraz sposób sprawowania władzy w Kościele przez Księcia Apostołów. W rzeczywistości nie jest tak, iż pisma Starego Zakonu zapowiadają wyraźnie wszystkie zmiany. Nie mówią one bezpośrednio o tym, że chrzest zastąpi obrzezanie albo o tym, iż Pascha znajdzie swoje wypełnienie w realnej obecności Chrystusa w Eucharystii. W perspektywie Nowego Testamentu dostrzegamy jednak wartość sakramentów Starego Przymierza jako figur czy też zapowiedzi Nowego Przymierza we Krwi Jezusa. Przez ten pryzmat właśnie, chcę w tym artykule wykazać w jaki sposób rzeczy przeszłe znalazły swoje wypełnienie i kulminację w rzeczach ustanowionych przez Zbawiciela.
Obrzezanie jako figura chrztu świętego oraz inne symbole
Sama praktyka obrzezania młodych chłopców była bardzo powszechna wśród ludów Starożytności. Prorok Jeremiasz poświadcza o tym, iż zwyczaj ten praktykowali Moabici, Egipcjanie, Arabowie, Edomici oraz Ammonici (Por. Jr 9, 25). Dla członków Narodu Wybranego obrzezanie miało charakter swoistego sakramentu. Abraham, ojciec narodów, otrzymał od Pana Boga nakaz, aby zachować znak przymierza: „Przymierze, które będziecie zachowywali między Mną a wami, czyli twoim przyszłym potomstwem, polega na tym: wszyscy wasi mężczyźni mają być obrzezani” (Rdz 17, 10). Ceremonia obrzezania, jako religijny nakaz od Stwórcy, stała się podstawową praktyką religijną Żydów (Por. Joz 5, 2-10). Sakrament ten symbolizował przyjaźń i przymierze z Bogiem Jahwe. Był on także znakiem przynależności do narodu żydowskiego. Obrzezanie miało, według św. Tomasza z Akwinu, odpuszczać grzechy uczynkowe popełnione przez przyjęciem sakramentu oraz grzech pierworodny: „Kiedy dorośli byli obrzezani, otrzymywali odpuszczenie nie tylko grzechów pierworodnych, ale także grzechów osobistych: jednak nie w taki sposób, aby zostać uwolnionym od wszelkiej kary, jak w przypadku chrztu, w którym łaska jest udzielana w sposób bardziej obfity.” (1). Wiara chrześcijańska widzi w chrzcie świętym wypełnienie i udoskonalenie obrzędu obrzezania. Św. Paweł pisze, w Liście do Kolosan, do swoich odbiorców, że otrzymali „obrzezanie, nie z ręki ludzkiej, lecz Chrystusowe obrzezanie, polegające na zupełnym wyzuciu się z ciała grzesznego” (Kol 2, 11). Chrzest nie tylko daje człowiekowi więcej łaski, ale jest też ważniejszy, ponieważ nie jest wyłącznie znakiem zewnętrznym: „prawdziwym obrzezaniem jest obrzezanie serca, duchowe, a nie według litery” (Rz 2, 29). Tradycja katolicka dostrzega także pewne zapowiedzi chrztu w innych wydarzeniach Starego Testamentu. I tak, potop zesłany przez Boga (Por. Rdz 6) jest porównany przez św. Piotra do chrztu: „W nim poszedł ogłosić [zbawienie] nawet duchom zamkniętym w więzieniu, niegdyś nieposłusznym, gdy za dni Noego cierpliwość Boża oczekiwała, a budowana była arka, w której niewielu, to jest osiem dusz, zostało uratowanych przez wodę. Teraz również zgodnie z tym wzorem ratuje was ona we chrzcie nie przez obmycie brudu cielesnego, ale przez zwróconą do Boga prośbę o dobre sumienie, dzięki zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa” (1 P 3, 19-21). Na innym miejscu Paweł porównuje zaś tajemnicę chrztu do przejścia Żydów pod przewodnictwem Mojżesza przez Morze Czerwone (Por. 1 Kor 10).
Wesprzyj nas już teraz!
Pascha – stara i nowa
Pascha, zgodnie z zaleceniami i nakazami Pięcioksięgu, była najważniejszym świętem Izraelitów. Była pamiątką wyjścia Żydów z Egiptu, a szczególnie wydarzenia, gdy Anioł Śmierci, wytracając wszystkich pierworodnych Egiptu, omijał domy Hebrajczyków, którzy pokropili swoje drzwi krwią baranka. Święto to składało się z dwóch etapów: a) właściwego święta obchodzonego 14 dnia Nizan, b) siedmiodniowego święta przaśników, czyli chlebów niekwaszonych. Zgodnie z nakazem Księgi Wyjścia, 14 dnia miesiąca Nizan, Żydzi święcili i składali ofiarę całopalną z baranka: „Baranek będzie bez skazy, samiec, jednoroczny; wziąć możecie jagnię albo koźlę. Będziecie go strzec aż do czternastego dnia tego miesiąca, a wtedy zabije go całe zgromadzenie Izraela o zmierzchu” (Wj 12, 5-6). W następnych dniach obowiązywał zakaz spożywania chlebów na zakwasie, stąd określenie „święto przaśników”, gdyż chleb przaśny był jedynym dozwolonym chlebem do spożywania w tym czasie i stanowił główny pokarm. W czasach Jezusa Chrystusa istniał już uporządkowany obrzęd, w którym ojciec rodziny odgrywał główną rolę. Spożywano w trakcie takiej uczty paschalnej gorzkie zioła, chleb niekwaszony oraz wino. Wypijano 4 kielichy z winem, choć dozwolone było również wypicie 5 kielicha. Ten stary obrzęd znalazł swoje wypełnienie w Eucharystii, która nazywana jest Nową Paschą. Jezus, przed Jego ukrzyżowaniem. polecił swoim uczniom przygotować Paschę (Por. Mt 26, 17-19). Podczas niej spożywali oni wraz z Nim, zgodnie z tradycją i prawem mojżeszowym, chleby niekwaszone oraz wino. Wtedy to Chrystus „wziął chleb i odmówiwszy błogosławieństwo, połamał i dał uczniom, mówiąc: Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało moje. Następnie wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie, dał im, mówiąc: Pijcie z niego wszyscy, bo to jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów” (Mt 26, 26-28). Uczta ta uobecniała Ofiarę Krzyża, którą Syn Boży złożył Swojemu Ojcu w Wielki Piątek. W ten sposób Jezus „został złożony w ofierze jako nasza Pascha” (1 Kor 5, 7). Zbawiciel przyjął rolę baranka paschalnego oraz zostawił nam znak Eucharystii, w której rzeczywiście i substancjalnie jest obecny. Według św. Jana Chrystus jest Barankiem Bożym, który gładzi grzechy ludzkości (Por. J 1, 29), czyli, zgodnie z proroctwem Izajasza, stał się jak „baranek na rzeź prowadzony” (Iz 53, 7).
Władza kluczy Piotra
Klucze, według religii żydowskiej, są symbolem sprawowania władzy. Talmud, w traktacie Ta’anit, zawiera ustęp, w którym jeden z rabinów mówi o władzy, którą posiada Bóg: „Rabin Yoanan powiedział: Istnieją trzy klucze, które są w rękach Świętego, niech będzie błogosławiony, i które nie zostały przekazane pośrednikowi, tzn. Bóg sam zajmuje się tymi sprawami. Są to: klucz deszczu, klucz narodzin i klucz zmartwychwstania”(2). Zgodnie z jego słowami, władza kluczy oznacza całkowitą kontrolę Boga nad pewnymi rzeczami. Znaczenie władzy kluczy ukazuje także Izajasz w swoim proroctwie: „Położę klucz domu Dawidowego na jego ramieniu; gdy on otworzy, nikt nie zamknie, gdy on zamknie, nikt nie otworzy” (Iz 22, 22). Jest to proroctwo dotyczące Eliakima, który miał stać się zarządzcą lub też wikariuszem królestwa Judy, ale także ma ono charakter mesjański. Z władzą kluczy łączy się również władza związywania i rozwiązywania. O takim właśnie sprawowaniu władzy przez Faryzeuszów mówił Józef Flawiusz w swojej „Wojnie żydowskiej”: „wygnali i poniżali, kogo chcieli; wiązali i rozwiązywali [ludzi] według własnego uznania” (3). Klucze, symbolizujące władzę, a także prerogatywę związywania i rozwiązywania, przekazał Szymonowi Piotrowi Pan Jezus: „I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie” (Mt 16, 19). Władza kluczy oraz związywania i rozwiązywania dotyczy pierwszeństwa w rozstrzyganiu kwestii doktrynalnych, a także władzy odpuszczania oraz zachowywania grzechów. Pojęcie to, znane żydowskiej teologii, zostało wykorzystane przez Zbawiciela w celu ukazania władzy, którą otrzymał jego uczeń Piotr. I choć proroctwo Izajasza, odnośnie kluczy do domu Dawida, dotyczy przede wszystkim władzy Mesjasza (w dalszej przyszłości) i Eliakima, tak jednak ukazuje nam również znaczenie tego pojęcia. Piotr, zgodnie z wolą Chrystusa, został mianowany zarządcą Kościoła świętego na czas fizycznej nieobecności Zbawiciela, na podobieństwo Eliakima, o którym mówi Izajasz.
Wszystkie cytaty biblijne za: Biblia Tysiąclecia, Poznań 2003.
Przypisy:
- „Summa Theologiae” III, Q. 70, A. 4, https://www.newadvent.org/summa/4070.htm [dostęp: 12.12.2025].
- „The William Davidson Talmud”, Taanit 2a, 12, https://www.sefaria.org/Taanit.2a.13?lang=bi [dostęp: 12.12.2025].
- Józef Flawiusz, „Wojna żydowska” 5, 2, https://www.gutenberg.org/files/2850/2850-h/2850-h.htm [dostęp: 12.12.2025].
Dominik Bartsch
Geneza syjonizmu chrześcijańskiego i syjonizm katolicki [ODBIERZ E-BOOK]
