Zgodnie z zapowiedziami rządu w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym pojawią się zapisy blokujące możliwość odbierania rodzicom dzieci z powodu biedy. Nad przepisami prace rozpocznie Sejm RP już na najbliższym posiedzeniu. Dlaczego zakończenie kolejnych tragedii rodzin, którym z powodu biedy sądy odbierają dzieci, wymagało ustawowej interwencji? To pytanie do 1040 sędziów orzekających w Polsce w sprawach rodzinnych.
Zaproponowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości zmiany w ustawie kodeks rodzinny i opiekuńczy są kosmetyczne. Polegają one na wprowadzeniu zapisu, że umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej może nastąpić jedynie wówczas, gdy uprzednio zastosowane inne środki przewidziane w kodeksie rodzinnym lub formy pomocy rodzicom dziecka opisane w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej „nie doprowadziły do usunięcia stanu zagrożenia dobra dziecka”.
Wesprzyj nas już teraz!
Regulacja przewiduje też nagły przypadek działań, gdy pilne zapewnienie dziecku pieczy zastępczej wynika „z poważnego zagrożenia dobra dziecka, w szczególności zagrożenia jego życia lub zdrowia.” Już poprzez taką konstrukcję przepisu użycie przeciwko rodzinom czynnika ekonomicznego będzie trudne do uzasadnienia. Jednak resort sprawiedliwości poszedł krok dalej i w projekcie zaproponował jednoznaczny zapis mówiący, że „umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej wbrew woli rodziców nie jest dopuszczalne wyłącznie z powodu ubóstwa”.
Wedle Ministerstwa Sprawiedliwości zmiana dotykać będzie prawie 230 tys. rodzin bezradnych w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i w prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ok. 725 tys. rodzin zagrożonych ubóstwem. To, wedle danych GUS dotyczących udzielonej w 2014 roku pomocy społecznej, kolejno 0.8 i 1.9 miliona osób.
Projektodawca w uzasadnieniu projektu ustawy powołał się m.in. na dane z okręgu apelacji warszawskiej z okresu od 1 listopada 2013 roku do 31 sierpnia 2014 roku. Okazało się, że w niespełna rok, tylko w tym okręgu, odnotowano łącznie 235 przypadków umieszczenia małoletnich w pieczy zastępczej.
Jak podkreślono, w dwóch sprawach wyłączną przyczyną umieszczenia dzieci poza rodziną były względy ekonomiczne. W kolejnych 37 sprawach wyłączną przyczyną umieszczenia dzieci poza rodziną była tzw. niezaradność życiowa rodziców, a w 20 sprawach wyłączną przyczyną umieszczenia dzieci poza rodziną były względy ekonomiczne i tzw. niezaradność życiowa rodziców.
Resort sprawiedliwości odwołał się też do doświadczeń Fundacji Rzecznik Praw Rodziców, która od 1 lutego 2013 roku prowadzi Telefon Wsparcia Rodziców dla rodzin zagrożonych lub dotkniętych pochopnym odebraniem dzieci. Okazało się, że do końca października 2015 roku Fundacja udzieliła pomocy ponad 700 rodzinom z całej Polski.
– W ponad 150 z nich doszło do odebrania dzieci, a pozostałe stały się obiektem działań ze strony instytucji (sądy, ośrodki pomocy społecznej, szkoły, szpitale i in.), które potencjalnie mogły do takiej sytuacji doprowadzić i same stanowiły już daleko idącą ingerencję w życie rodzinne – podkreślono.
Dalsza analiza zgłoszonych spraw wykazała, że około 70 proc. przypadków trafiających do Fundacji dotyczy rodziców, wobec których podjęto działania w kierunku ograniczenia lub odebrania praw rodzicielskich z przyczyn o charakterze ekonomiczno-społecznym. Rodzinom wytykano najczęściej niski status materialny lub ubóstwo rodziny, złe warunki mieszkaniowe, bezrobocie rodziców, utrata pracy, czy wykluczenie społeczne.
Ministerstwo Sprawiedliwości uzasadniając potrzebę zmian wskazało też na niepokojący stały wzrost liczby dzieci przekazywanych do pieczy zastępczej, jaki jest notowany w ostatniej dekadzie. Według danych GUS, liczba dzieci przebywających w instytucjonalnej pieczy zastępczej nieznacznie spadła (z ok. 20,2 tys. w 2005 roku do ok. 19,2 tys. w roku 2014), ale już liczba dzieci w rodzinnej pieczy zastępczej (rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka) wzrosła w tym okresie z 49,6 tys. do niemal 57,5 tys. W części tych przypadków powodem rozdzielenia rodzin była wyłącznie sytuacja materialna.
molik
