Prezentujemy fragment książki „Ślub maryjny. Nowy owoc myśli franciszkańskiej” autorstwa s. Marii Jadwigi Rorot FI.
+++
Papież Paweł VI lapidarnie, lecz niezwykle trafnie scharakteryzował twórczość bł. Jana Dunsa Szkota – franciszkanina żyjącego na przełomie XIII i XIV wieku – tymi oto słowami:
Wesprzyj nas już teraz!
Obok wzniosłej i dostojnej świątyni św. Tomasza z Akwinu wznosi się między innymi czcigodna świątynia, jakkolwiek odmienna pod względem struktury i wielkości – którą wzniósł ku niebu Jan Duns Szkot, opierając się na mocnych fundamentach i ozdabiając wzniosłymi wieżyczkami oraz używając swego odważnego, kontemplacyjnego geniuszu. W spekulacji szedł on najczęściej za kierunkiem platońsko-augustyńskim, już to raz pochwalając Arystotelesa, to znów drugim razem ganiąc go; syntetyzował i pogłębiał rozważania o rzeczach świętych ponad 50 franciszkańskich doktorów scholastycznych, wśród których byli: św. Antoni Padewski, Aleksander z Hales, św. Bonawentura, Mateusz z Aquasparta, Ryszard z Mediavilla, Adam z Marisco, Roger Bacon, Wilhelm z Ware; występując na widowni bezpośrednio po nich wszystkich i wyróżniając się większą od nich znakomitością, stał się chorążym szkoły franciszkańskiej.
Jan Paweł II natomiast ogłosił Dunsa Szkota „przykładem wielkiego intelektu i niezwykłej umiejętności przenikania tajemnic Bożych”, a zarazem „godnym naśladowania wzorem świętości życia”.
Jan Duns Szkot należał do pionierów myśli scholastycznej. Choć w czasach obecnych zdaje się ona pozostawać w cieniu i tracić na „atrakcyjności” wobec najnowszych nurtów teologicznych i filozoficznych, Benedykt XVI przypominał podczas jednej ze swoich katechez o jej doniosłości. Papież podkreślał, że „przedstawicielami teologii scholastycznej byli ludzie wykształceni, ogarnięci pasją badawczą, magistri, pragnący wykazać, że tajemnice Boga i człowieka mają swoją racjonalność i uzasadnienie, że przyjmuje się je oczywiście z wiarą, ale są one pojmowane również rozumem”.
Doktryna Jana ze Szkocji, wpisując się w ten nurt, wywarła szczególny wpływ na całą szkołę franciszkańską, wciąż pozostaje żywą i cieszy się zainteresowaniem również współcześnie. Dowodem tego może być charyzmat rodziny zakonnej Franciszkanów Niepokalanej, szczególnie chętnie sięgającej do myśli Szkota, który prawdopodobnie nie spodziewał się, że jego nauczanie wywrze kluczowy wpływ na sformułowanie przedmiotu dodatkowego ślubu zakonnego – Ślubu bezgranicznego poświęcenia się Niepokalanej. Niniejsza praca ma na celu teologiczne uzasadnienie owego ślubu, potocznie zwanego Ślubem Maryjnym, będącego pierwszym spośród ślubów składanych przez Franciszkanów Niepokalanej, przy odwołaniu się do doktryny Jana ze Szkocji.
W rozwoju nauki chrześcijańskiej Duns Szkot zasłużył się przede wszystkim jako obrońca dwóch tez: tezy o absolutnym prymacie Chrystusa oraz tezy o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny, do tryumfu których to właśnie jego szkoła na przestrzeni wieków najbardziej się przyczyniła. Przenikliwość jego myśli zjednała mu tytuł Doktora subtelnego, a wkład w rozwój mariologii sprawił, iż bywa również nazywany Doktorem maryjnym. Jego myśl mariologiczna wywarła ogromny wpływ na doktrynę i duchowość wypracowywaną przez Zakon Seraficki, aż do obecnych czasów. Pozwoliło to na rozwój studiów, które stały się godnymi podziwu zwłaszcza w wiekach XV–XVII. Szczególne bogactwo jego doktryny ujawniło się przede wszystkim w czasach współczesnych, w rozwoju myśli mariologicznej św. Maksymiliana Marii Kolbego, kolejnego wielkiego franciszkanina, apostoła i męczennika Niepokalanej dwudziestego wieku.
Bł. Jan ze Szkocji nie jest jednak autorem łatwym. Nie bez przyczyny o. Iwo Zieliński w jednej ze swych publikacji nazywa go „myślicielem trudnej syntezy”. Trudność w studiowaniu myśli Szkota związana jest zarówno z jego stylem – oszczędnym w swej formie, niemalże „matematycznie ścisłym”, zgodnym ze schematami obowiązującymi na średniowiecznym uniwersytecie, jak i treścią, wychodzącą z kolei daleko poza utarte schematy i wymagającą od czytelnika raczej wnikliwego zagłębiania się niż oferującą szybkie, gotowe rozwiązania. Trudności te okazały się na tyle poważne, że nauka Dunsa Szkota niejednokrotnie spotykała się z wielkim niezrozumieniem. Jej odmienność od powszechnie uznanego tomizmu sprawiła, że była postrzegana jako wręcz odbiegająca od chrześcijańskiej ortodoksji, a rozmaitość interpretacji spowodowała, że zaczęto mylić doktrynę rozwijaną przez jego uczniów z autentyczną myślą Szkota. Do pewnej „rehabilitacji” Doktora subtelnego doszło w 1992 roku, gdy Jan Paweł II ogłosił Jana ze Szkocji błogosławionym.
Odwołanie do obrazu świątyni, uczynione przez Pawła VI, oprócz oryginalności Szkotowej doktryny, przywodzi na myśl jeszcze jeden jej aspekt, mianowicie – trwałość. Istotnie myśl Doktora subtelnego, pomimo burzliwych przejść, przetrwała do dnia dzisiejszego i nadal stanowi punkt wyjścia dla rozważań filozoficznych, teologicznych czy mariologicznych. (…)
W niniejszej pracy pragniemy podjąć próbę ukazania, w jaki sposób nauka Doktora maryjnego znalazła miejsce w charyzmacie Franciszkanów Niepokalanej, którego istotę stanowi bezgraniczne poświęcenie się Niepokalanej, ujęte w formie odrębnego ślubu zakonnego. Bezpośrednią inspiracją dla Zgromadzenia jest postać św. Maksymiliana M. Kolbego – to właśnie jego pisma stały się dla o. Manellego źródłem pogłębionej refleksji mariologicznej i impulsem do założenia rodziny zakonnej, która wzięła swój początek od grupy Braci Mniejszych Konwentualnych, pragnących w sposób radykalny uczynić własną doktrynę maryjną ich świętego współbrata.
Temat jest niezwykle istotny, ponieważ ma na celu ukazanie zarówno aktualności nauczania Jana Dunsa Szkota, co znajduje odzwierciedlenie we współczesnej myśli teologicznej i filozoficznej, jak również jego przełożenie na duchowość i wypływające z niej przejawy pobożności, również w życiu zakonnym. Istnieje jednak jeszcze inny powód potrzeby takiego ujęcia. Współcześnie borykamy się z problem tzw. „minimalizmu maryjnego”, polegającego na umniejszaniu roli Maryi w Bożej ekonomii, powodowanego obawą o „przyćmienie” rangi Chrystusa – jedynego Pośrednika.
Wydawca: Rosa Mystica
Premiera: 1 października 2023
Liczba stron: 238
Format: 130 × 180 mm
Zasadniczy tekst publikacji stanowi treść pracy magisterskiej pt. Teologiczne uzasadnienie tzw. zakonnego Ślubu Maryjnego w świetle doktryny bł. Jana Dunsa Szkota, napisanej na seminarium z teologii dogmatycznej pod kierunkiem ks. prof. dr. hab. Roberta Skrzypczaka.
Publikacja objęta patronatem portalu PCH24
