Św. Gelazy jest pierwszym ze wspaniałej trójki papieży starożytności, którzy stworzyli praktyczne podwaliny pod doktrynę o społecznym panowaniu Jezusa Chrystusa Króla. Dzięki kontaktom duszpasterskim i dyplomatycznym z dworem cesarskim święci Gelazy, Leon Wielki, Grzegorz Wielki ucieleśnili ideał Państwa Bożego na ziemi, wyrażany przez św. Augustyna i innych pisarzy wczesnego chrześcijaństwa.
Gelasius był obywatelem rzymskim pochodzącym z prowincji Africa proconsularis. W młodym wieku przyjął święcenia diakonatu, a nagrodą za jego gorliwość było mianowanie go sekretarzem papieskim przez biskupa Rzymu św. Symplicjusza. Urząd ten zachował również za pontyfikatu jego następcy, św. Feliksa III. Zaskarbił sobie jeszcze większe zaufanie tego wikariusza Chrystusa i został wyświęcony na archidiakona oraz mianowany osobistym doradcą Najwyższego Pasterza. Już wtedy leżały mu na sercu rządy Kościołem powszechnym, w których uczestniczył, więc ze zrozumiałych powodów po śmierci Feliksa w 492 roku wybór padł właśnie na niego.
Z wielką werwą przystąpił do rządzenia Kościołem, odznaczając się nie tylko osiągnięciami dyplomatycznymi, ale także działalnością dobroczynną, dzięki której zyskał wdzięczność ludu odnajdującego w nim prawdziwego ojca. Dbał też o kształt liturgii i to jemu właśnie przypisuje się wprowadzenie śpiewu Kyrie eleison do liturgii rzymskiej. Podczas swoich niedługich rządów zwołał dwa synody (w latach 494 i 495), na których porządkował sprawy dyscypliny, zabiegał o lepszą formację duchowieństwa ogłaszając dekrety o kształceniu kandydatów do stanu kapłańskiego, a także po raz pierwszy użył określenia wikariusz Chrystusa w odniesieniu do rzymskiego biskupa.
Wesprzyj nas już teraz!
Polem dziejowej zasługi świętego papieża było określenie stosunków, jakie winny panować pomiędzy najwyższą władzą duchowną i władzą świecką. W liście do cesarza Anastazjusza wyłożył to, co później powtórzyła XIX-wieczna nauka społeczna Kościoła – mianowicie, że dwie ustanowione przez Boga władze są od siebie odrębne w zakresie kompetencji, w żadnym wypadku nie mogą jednak być sobie przeciwne, lecz owszem, winny współpracować dla zbawienia poddanych i ugruntowania właściwych stosunków społecznych. W swym nauczaniu nawiązywał do idei wyrażonej słowami biskupa Mediolanu, św. Ambrożego, który pouczał cesarza, iż jest on w Kościele, a nie ponad Kościołem. Biskupi winni więc podlegać władzy świeckiej w sprawach jej poruczonych i na odwrót – władcy świeccy mają być podporządkowani biskupom w kwestiach wiary i obyczajów, a obie władze mają pozostawać w harmonijnej współpracy i tak po chrześcijańsku wspólnie rządzić światem.
Była to idea de facto zapisana już w Starym Testamencie (gdzie ustami Proroków Duch Święty mówi o hołdzie, jaki królowie ziemscy złożą Królowi Niebieskiemu), ale musiało minąć kilka wieków, nim przyjęła się ona w praktyce życia politycznego i społecznego. Dlatego też znawca tematu, autor pracy Kościół i państwo we wczesnym chrześcijaństwie, o. Hugo Rahner SI, zwraca uwagę, iż „list Gelazego otwiera wszystkie bramy nadchodzącego średniowiecza”.
Św. Gelazy, którego słusznie można by tytułować „Wielkim”, jako obrońca katolickiej ortodoksji również nie ustępował swoim świętej pamięci poprzednikom. Ogłaszał pisma dogmatyczne przeciwko błędom herezji monofizyckiej, ariańskiej, manichejskiej i pelagiańskiej. Zachowała się również część listów wysyłanych w apostolskiej trosce do władców i poszczególnych diecezji. Święty wikariusz Chrystusa opuścił ten świat po czterech latach pontyfikatu w roku 496. Został pochowany w Bazylice św. Piotra w Rzymie.
Kościół wspomina św. Gelazego I papieża 21 listopada.
FO
