W kalendarzu liturgicznym obowiązującym dla nadzwyczajnej formy rytu rzymskiego w dzisiejszą niedzielę rozpoczął się okres tzw. Przedpościa, czyli czasu Siedemdziesiątnicy (Tempus Septuagesimæ).
Pierwsze wzmianki o tym okresie roku liturgicznego znajdujemy w sakramentarzu papieża św. Gelazego (492-496). Przyjmuje się jednak, że formalnie zatwierdził go i rozszerzył na cały Kościół papież św. Grzegorz Wielki (590-604), który określając ilość dni Wielkiego Postu na 40, ustalił równocześnie czas przygotowania do jego przeżywania począwszy od 70 dni przed Wielkanocą.
Wesprzyj nas już teraz!
Przedpoście rozpoczyna się Niedzielą Siedemdziesiątnicy – łac. Dominica Septuagesima. Niekiedy niedzielę tę nazywa się Dominica Circumdederunt, od pierwszych słów Introitu z Mszy św. W polskiej tradycji spotykamy się zaś z nazwą – Niedziela Starozapustna. Niedziela ta przypada na 70 dni (10 tygodni) przed Niedzielą Wielkanocną. Kolejne dwie niedziele Przedpościa noszą nazwy: Niedziela Sześćdziesiątnicy – łac. Dominica Sexagesima, od Introitu: Dominica Exurget, Mięsopustna; Niedziela Pięćdziesiątnicy – łac. Dominica Quinquagesima, od Introitu: Dominica Esto mihi, Zapustna. Te dwie kolejne niedziele przypadają odpowiednio ok. 60 i 50 dni przed Niedzielą Wielkanocną. Okres Wielkiego Postu, rozpoczynający się od Środy Popielcowej, nosi więc odpowiednio nazwę – Tempus Quadragesimae (Czterdziestnica). Ponieważ Wielkanoc może wypadać najwcześniej 22 marca, a najpóźniej 25 kwietnia, dlatego też termin dla Niedzieli Siedemdziesiątnicy może przypaść między 18 stycznia, a 21 lutego.
O ile symbolika Wielkiego Postu, trwającego 40 dni odwołuje się do takiegoż okresu przebywania Pana Jezusa na pustyni, to symbolika Siedemdziesiątnicy wywodzona bywała od 70-letniej niewoli babilońskiej.
Pochodzenie Przedpościa nie jest dokładnie znane. Przyjmuje się, że w Kościele rzymskim rozpowszechniło się ono pod wpływem Kościołów wschodnich oraz miało w pewnym sensie źródła praktyczne. Wynikało bowiem z potrzeby dokładnego obliczania czterdziestu dni Wielkiego Postu w związku z wyłączeniem niektórych dni tygodnia od obowiązku poszczenia. Skutkiem tego było przesunięcie postu naprzód. I tak w okresie Wielkiego Postu wolne od postu były wszystkie niedziele, wypadło więc z niego 6 niedziel, co spowodowało przesunięcie początku postu o tydzień. Następnie, wobec zwyczaju we wschodnim Kościele, w którym nie poszczono w soboty, wydzielono z Wielkiego Postu 6 kolejnych dni, odpowiadających sobotom.
Wreszcie, wobec zwyczaju przerywania postu katechumenów w czwartki, przesunięto początek postu o kolejny tydzień. Formalnie obowiązujący w tym okresie post zniósł w 1284 roku papież Innocenty IV. Tradycja zaleca jednak wiernym w tym czasie szczególniejsze niż zwykle oddawanie się modlitwie i praktykom pokutnym, aby godniej przygotować się do Wielkanocy i zaprawić do surowszego postu, rozpoczynającego się w Środę Popielcową.
Niedziele składające się na okres Przedpościa wiązały się z rzymską tradycją procesji odbywanych kolejno do kościołów św. Wawrzyńca za murami, św. Pawła za murami i św. Piotra, w czasach, gdy mieszkańców miasta niepokoiły ataki Longobardów. Dzisiaj świątynie te są kościołami stacyjnymi w kolejno przypadające niedziele tego okresu. Okres Przedpościa, podobnie jak czas Wielkiego Postu, charakteryzuje użyciem w liturgii szat w kolorze fioletowym. Również w tym czasie nie śpiewa się ani Gloria, ani Alleluja. Głównym motywem w liturgii Przedpościa jest pokój, z którym łączą się pewne elementy pokutne akcentowane wyraźniej w Wielkim Poście.
Teksty liturgiczne pojawiające się w tym okresie ukazują: grzech pierworodny i jego zgubne dla rodzaju ludzkiego następstwa oraz przypowieść o robotnikach w winnicy (Niedziela Siedemdziesiątnicy); karę za grzechy ludzkości, czyli potop za czasów Noego oraz przypowieść o siewcy (Niedziele Sześćdziesiątnicy); historię Abrahama, który jest gotów poświęcić swego jedynego syna Izaaka, co jest zapowiedzią doskonałej ofiary Syna Bożego oraz historię uzdrowienia ślepca z Jerycha uzdrowionego przez Jezusa (Niedziela Pięćdziesiątnicy). W wyniku reformy kalendarza liturgicznego, który obecnie obowiązuje dla formy zwyczajnej rytu rzymskiego usunięto okres Przedpościa, motywując to większym uwypukleniem Wielkiego Postu oraz względami praktycznymi, czyli uproszczeniem kalendarza liturgicznego.
Artykuł ukazał się na stronie Nowego Ruchu Liturgicznego.
mat
