Na Cmentarzu Wojskowym w Białymstoku rusza budowa mauzoleum, w którym spoczną szczątki około 400 ofiar zbrodni sowieckich, niemieckich oraz UB. Odkryto je podczas prac poszukiwawczych IPN, prowadzonych w latach 2013–2016 na terenie dawnego więzienia UB przy ulicy Kopernika w Białymstoku.
Na rozpoczęcie planowanych przez kilka lat prac przy budowie kolumbarium pozwolenie wydały właśnie władze Białegostoku. „Prezydent Miasta Białegostoku zawiadamia, że w dniu 15.02.2019 roku zostało wydane postanowienie znak sprawy URB-VII.6733.85.2018 dotyczące budowy kolumbarium przeznaczonego na miejsce pochówku ofiar zbrodni totalitarnych na cmentarzu wojskowym oraz zagospodarowania terenu (…) Postępowanie było prowadzone z wniosku Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie” – czytamy w uzasadnieniu decyzji władz miasta. W najbliższych dniach ruszą prace budowlane.
Wesprzyj nas już teraz!
Budowę mauzoleum – kolumbarium na białostockim cmentarzu wojskowym prowadzi Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Warszawie. Na Cmentarzu Wojskowym w Białymstoku pochówek szczątek kilkuset osób możliwy jest jedynie w kolumbarium, gdyż przestrzeń tej nekropolii, położonej na terenie miejskiego parku, jest bardzo ograniczona. Uroczyste złożenie szczątek planowane jest jeszcze na ten rok. Obecnie szczątki przechowywane są w specjalnym pomieszczeniu pod kościołem p.w. Ducha Świętego w Białymstoku.
Szczątki osób, które mają być pochowane w grobowcu – kolumbarium zostały odnalezione podczas czynności prowadzonych w śledztwach prokuratury IPN Białystok w sprawie zbrodni zabójstwa osób osadzonych w więzieniu w Białymstoku w okresie 1939-1956, czyli zarówno okupacji sowieckiej, niemieckiej, jak i działalności UB. Zbadany został teren dawnego przywięziennego ogrodu oraz piwnice, w których UB wykonywało wyroki śmierci.
W czasie prac ekshumacyjnych, prowadzonych w latach 2013–2016, wydobyto szczątki blisko 400 osób – mężczyzn, kobiet i dzieci. Czyny, w wyniku których zginęły te osoby, kwalifikuje się jako zbrodnie przeciwko ludzkości. Jak dotąd, pobrano genetyczny materiał porównawczy od ponad 400 członków rodzin osób, które mogły zginąć na terenie białostockiego więzienia. Niektórych z zabitych udało się już zidentyfikować.
Podczas wojny krwawe więzienie przy ulicy Kopernika w Białymstoku prowadzili Rosjanie, a później Niemcy. W latach 1946 – 56 na terenie więzienia funkcjonariusze UB dokonywali egzekucji osadzonych tam więźniów, głównie członków podziemia niepodległościowego i osób podejrzewanych o sprzyjanie podziemiu. Zasadniczo ich ciał nie wydawano rodzinom, ale chowano na terenie więzienia oraz w innych miejscach – m.in. w okolicy cmentarza prawosławnego w Białymstoku, gdzie obecnie trwają prace ekshumacyjne. Według danych przekazanych przez historyków z białostockiego oddziału IPN wynika, że w białostockim więzieniu wykonano ponad 200 wyroków śmierci.
Adam Białous
