Czy chrześcijanin może być darwinistą? [KONFERENCJA „WIARA I NAUKA” 2024

Coraz częściej nauka podlega ideologizacji i pomija się rzetelną debatę – podkreślił prezes Stowarzyszenia ks. Piotra Skargi Sławomir Olejniczak, otwierając drugą edycję konferencji Wiara i Nauka w Niepołomicach. Tymczasem – omawiane w pierwszy dzień – argumenty filozoficzne (zasada niesprzeczności), fizyczne (doskonała koherencja praw natury nakierowana na przetrwanie życia) i biologiczne () dowodzą, że nie sposób na gruncie nauki zaprzeczyć faktowi stworzenia świata przez wyższy rozum i przez energię, która istniała, zanim powstała materia.

Konferencja „Wiara i Nauka”, odbywająca się w tym roku pod tytułem Powrót do hipotezy Boga, została zorganizowana przez Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Ks. Piotra Skargi, Instytut Studiów Doktrynalnych, Collegium Intermarium i Discovery Institute.

Witając uczestników konferencji, prezes Sławomir Olejniczak wskazał, że dzisiejsza oficjalna narracja opiera się na fałszywym założeniu, iż wiara i nauka stoją w sprzeczności, podczas gdy człowiek jest jednością, a prawdy, który poznaje rozumem, muszą być ze sobą spójne. Tymczasem wmawia się na, że skoro światopogląd naukowy jest „nieomylny”, to wiarę należy odrzucić, przez co nawet w poważnych ośrodkach naukowych debata z argumentami katolickimi jest wykluczana. Nie boimy się myśleć i podejmować wyzwań, które są politycznie niepoprawne – podkreślił, otwierając konferencję.

Wesprzyj nas już teraz!

Do tych słów powitania o. Michał Chaberek dodał, że już Arystoteles podkreślał, że cnota jest środkiem (tudzież szczytem) pomiędzy dwiema skrajnościami, natomiast dwie skrajności, które targają dzisiejszym społeczeństwem, to z jednej strony racjonalizm, a z drugiej strony fideizm (objawiający się wiarą bez rozumu). Konferencja „Wiara i Nauka” jest próbą przybliżenia nas do tego środka, jakim jest wiara rozumna.

Bycie chrześcijaninem i ewolucjonistą to sprzeczność logiczna

Pierwszy wykład wygłosił dr Jay W. Richards – filozof, członek Heritage Foundation i Discovery Institute, wykładający na Katolickim Uniwersytecie Ameryki w Waszyngtonie, redaktor antologii God and evolution. W wystąpieniu zatytułowanym Bóg, przypadek i ewolucja przedstawił kwestie logiczne, jakie wiążą się ze sporem pomiędzy zwolennikami darwinizmu i chrześcijańskiej wizji inteligentnego projektu, który stoi za stworzeniem i funkcjonowaniem świata.

Na wstępie prelegent zaznaczył, że obrońcy materializmu naukowego osiągnęli sukces nie dlatego, że mieli dobre argumenty oparte na faktach, ale dlatego, że byli bardzo dobrzy w graniu znaczeniami słów i bardzo skuteczni w marszu przez instytucje. Z tego powodu należy – jak podkreślił dr Richards – dokładnie omówić kwestie, które składają się na samą definicję ewolucji.

Ponadto, z socjologicznego punktu widzenia, częścią problemu jest to, że chrześcijanie ulegają pokusie ulegania zsekularyzowanej kulturze, ponieważ nie chcą wchodzić w konflikt ze środowiskiem naukowym i dlatego dostosowują się do materialistycznego, darwinowskiego światopoglądu, próbując się następnie jakoś „umościć” wśród sprzeczności, jakie leżą u jego podstaw. Naukowcy chrześcijańscy ulegający darwinizmowi pytają: Czy Bóg kieruje ewolucją? Aby zbadać, czy tak zadane pytanie jest w ogóle zasadne, prelegent pochylił się nad znaczeniami słowa ewolucja. Są bowiem różne znaczenia tego słowa ewolucja, a materialiści kierują nas do takiego rozumienia, jakie jest wygodne dla ich koncepcji.

Z filozoficznego punktu widzenia początkiem wszelkich rozważań na ten temat powinno być pochylenie się nad teistyczną wizją rzeczywistości. Polega ona na przekonaniu o istnieniu transcendentnej, doskonałej istoty, która jest w stanie zrobić wszystko, co jest logicznie możliwe – może przemieniać i przenikać świat materialny, zaś wszystko inne zależy od Boga. Bóg swobodnie i dobrowolnie stworzył świat (akt stworzenia nie jest konieczny – Bóg nie musiał stworzyć świata, tudzież akurat takiego świata) i może weń ingerować (mamy ti do czynienia przyczynami pierwszego i drugiego rzędu: oddziaływanie jako praprzyczyna i na poszczególne elementy). Bóg w opatrznościowy sposób nie tylko kieruje wszystkim, ale niektóre z celów jego kierowania są widoczne w stworzeniu (niewidoczne cechy Boga jak Jego natura są widoczne w stworzeniu – Bóg zostawia w ten sposób „odciski swoich palców”)

Każdy pogląd, jaki godzi się z chrześcijańskim rozumieniem Boga, musi się godzić z tymi zasadami – podkreślił dr Richards.

Co to jest ewolucja? – zapytał następnie, sięgając do genezy tej koncepcji. Teoria Darwina, jak przypomniał, narodziła się na wyspach Galapagos, gdzie Darwin pobrał próbki dawnych organizmów. Obserwował zięby, które mają grubsze bądź cieńsze dzioby w różnych miejscach i tak doszedł do szerokiego rozumienia ewolucji jako zmiany następującej w czasie. Stąd płynie pytanie, czy wszechświat zmieniał się w czasie i czy zmieniały się gatunki? Z teologicznego punktu widzenia nie ma nic kontrowersyjnego w tak rozumianej ewolucji, czego przykładem może być choćby proces tworzenia się gwiazd.

Druga definicja – czysto biologiczna – to idea, że następuje zmiana genetyczna w organizmach, które mogą zmieniać się w odpowiedzi na zagrożenia zewnętrzne. Takie rozumienie również nie nastręcza kontrowersji, gdyż wystarczy spojrzeć na przykład skóry człowieka, która dostosowywała się do różnych warunków klimatycznych.

Gdy zaś dochodzimy do przekonania, że pewne organizmy mają wspólnych przodków – to samo w sobie nie musi również być sprzeczne z teologią. Ale mechanizm darwinowski zakłada intencję zaprzeczenia faktowi, że Bóg stworzył świat i że zaprojektował organizmy. Tu napotykamy na pierwszą sprzeczność, bo gdy przyjrzymy się choćby oku, to wygląda ono jak zaprojektowane, czemu nie są w stanie zaprzeczyć darwiniści, lecz jednocześnie twierdzą oni, że stoi za tym przypadek. Mamy więc do czynienia ze skomplikowanym mechanizmem, który „wygląda jak efekt projektu”, co przyznają darwiniści, ale w jakiś niewyjaśniony sposób miałoby to być efektem doboru naturalnego. Tu prelegent zaznaczył, że Darwin nie posiadał dzisiejszego stanu wiedzy o genetyce, dlatego jego tezy były w dużej mierze teoretyczne.

Prawdziwą kontrowersją jest idea powszechnego wspólnego pochodzenia, a więc rzekome pochodzenie wszystkich organizmów od jednego przodka. Teoretycznie Bóg mógłby tak uczynić (jak przekonują „chrześcijańscy” darwiniści), ale zwróćmy uwagę, że byłoby to sprzeczne z nauką o stworzeniu człowieka (czego nie trzeba rozumieć dosłownie jako utworzenie z gliny, lecz jako akt stworzenia przez Boga).

Darwin twierdził, że wszystkie organizmy pochodzą od jego przodka, a wszelkie zmiany nastąpiły wyłącznie wskutek przypadkowego doboru naturalnego, gdzie kluczowa jest właśnie rola przypadku i bezcelowy charakter tego procesu. Rozwija tę koncepcję Richard Dawkins, który opublikował głośną pracę Ślepy zegarmistrz, w której – wcielając się w obrońcę klasycznego darwinizmu – mówi o zjawiskach, które wyglądają jak mechanizm, jak projekt, ale zostały stworzone przez „przypadkowy” i „bezcelowy” mechanizm ewolucji.

Jest w tym sprzeczność logiczna, którą można wyrazić prostym pytaniem: Czy Bóg może nadawać kierunek czemuś, co kierunku nie posiada? Nie sposób obronić takiej tezy, jak podkreślił dr Richards, ponieważ, jak Bóg mógłby kierować niekierowanym procesem?

Autor wystąpienia zwrócił uwagę na historyczne uwarunkowanie, mianowicie na fakt, że do Darwina większość naukowców to chrześcijanie, którzy nie chcieli, by ich teorie były sprzeczne z przynajmniej ogólnie rozumianą teologią. Natomiast Darwin próbował wprowadzić „neutralność” względem Boga – oderwanie od „zobowiązań teologicznych”.

Jak wskazuje Eliot Sober, amerykański filozof nauki, jeżeli nie chcemy, by zajmował się ową losowością, która jest osią teorii Darwina (z ang. random oznacza coś, nie posiada planu, celu, wzorca; skoro zaś losowość zakłada bezcelowość, to nie ma mowy o teologicznej „neutralności”). Na przykładzie genetyki dowodził on, że nie istnieje żaden mechanizm fizyczny, który pozwalałby wykrywać, które mutacje będą korzystne i powodowałby ich wystąpienie. To kieruje nas do pytania o przyczynę Boską. Przecież działanie Boga nie jest bezpośrednio fizyczne.

Następnie dr Richads zaproponował swoiste ćwiczenie intelektualne, przedstawiając własną definicję ewolucji, która teoretycznie byłaby do pogodzenia z kreacjonizmem. Brzmi ona w skrócie następująco: Kiedy mówimy, że adaptacja genetyczna jest efektem doboru naturalnego, a nie istnieje fizyczny mechanizm, który by tym kierował (a poza tym odrzucamy implikację, że te mutacje są same w sobie wyjaśnieniem złożoności adaptacyjnej), to musimy dojść do przekonania, że istnieją inne, niefizyczne powody, które stoją za zmianami genetycznymi. Problem polega na tym, że nikt dziś nie odwołuje się do takiej definicji.

Dlatego też ściśle rozumiana ewolucja darwinowska jest sprzeczna z teologią chrześcijańską, a chrześcijańscy naukowcy, którzy nie mają z nią problemu, albo tłumaczą po swojemu wspomniane pojęcie losowości, nadając mu inne znaczenie i „po cichutku mają na myśli Boga” – albo są po prostu nieuczciwi intelektualnie, ponieważ „usuwając bezcelowość z darwinizmu zaprzeczamy darwinizmowi” – podkreślił dr Richards. Na koniec zaś zadał pytanie Czy mamy dość dobre dowody biologiczne potwierdzające ewolucję w rozumieniu darwinowskim?, o czym – jak wskazał – będzie mowa w następnych wystąpieniach.

Doskonałe „kosmiczne zestrojenie” przeczy teorii ewolucji

Drugi wykład wygłosił dr Brian Miller, fizyk, badacz inteligentnego projektu i felietonista „Science Today”. Wykład o tytule Kosmiczne precyzyjne zestrojenie jako argument na rzecz projektu skupił się wokół pytania:Czy świat wokół nas jest zaprojektowany?

Jak zauważył na początku dr Miller, nauka nastraja nastraja nas dziś pesymistycznie. Dawkins twierdzi, że spojrzenie na przyrodę upewnia nas, że wszystko jest przypadkiem, zaś Lawrence Krauss stwierdza, że stanowimy jednoprocentową drobinę we wszechświecie i jesteśmy zupełnie zbędni. Spotykając się z taką myślą, jak wyznał prelegent, on sam utracił wiarę, a w toku swoich studiów rzucił Bogu swoiste wyzwanie, dające się streścić następująco: Jeżeli jesteś, udowodnij mi to, bo jestem naukowcem. Po czym, jak opowiadał, tak się ułożyła jego droga naukowa, że przekroczył swój początkowy pesymizm, stwierdzając, że niewiele nauki może odwrócić człowieka od Boga, ale dużo nauki przywraca właściwy porządek. W toku swoich badań zanegował poszczególne głosy, takie jak Dawkins, a wobec złożoności procesów fizycznych musiał uznać istnienie ich praprzyczyny.

Zresztą, jak zwrócił uwagę, dyskusja na ten temat trwała już 500 lat przed Chrystusem. Demokryt głosił filozofię materialistyczną, twierdząc, że wszystko jest produktem materii, czasu i przypadku. Sprzeciwiał się on Sokratesowi, Platonowi i Arystotelesowi, którzy twierdzili, że za światem stoi rozum, którego dzieła poznajemy naszym rozumem przyrodzonym. To samo twierdzi św. Paweł, który angażował się w tę samą debatę, jako że byli wtedy epikurejczycy, którzy wywodzili się od Demokryta oraz stoicy, którzy od Platonem i Arystotelesem mówili o projekcie, który stoi za stworzeniem i funkcjonowaniem świata. Św. Paweł podkreślał, że „od stworzenia świata niewidzialne Jego przymioty – wiekuista Jego potęga oraz bóstwo – stają się widzialne dla umysłu przez Jego dzieła” (Rzym 1, 20).

Na przełomie XIX i XX wieku dokonano odkryć naukowych, które jasno wskazywały na projekt. Albert Einstein wysunął ogólną teorię względności, którą można wyrazić prostym równaniem oddającym związek pomiędzy masą a energią, a implikującym to, że wszechświat ma początek: wszechświat się rozszerza, więc to rozszerzanie musiało się zacząć w jakimś punkcie.

Fizycy hołdujący materializmowi chcą wierzyć, że materia jest wieczna i za Demokrytem przyjmują, że wszystko jest dziełem. Pod wpływem tego trendu w nauce sam Eistein zmienił w pewnym momencie swoje równanie i zwrócił uwagę na stałe kosmologiczne, które określają energię kryjącą się za materią. Wszechświat w jego nowej teorii wydawał się statyczny. Było to jednak twierdzenie, którego nie dało się utrzymać, ponieważ mała zmiana spowodowałaby załamanie się całego wszechświata. Nie udało się zatem zaprzeczyć początkowi wszechświata, a Einstein wycofał się z tych poglądów, uznając je za swój największy błąd, bo mógłby odkryć Big Bang, gdy nie przyjął w pewnym momencie tego rodzaju materialistycznych uprzedzeń.

Idąc dalej, dr Miller wskazał, że punkt, w którym zaczyna się świat, musiał być poza czasem i przestrzenią, gdzie musiał z kolei zaistnieć impuls energii, który dał początek materii i występującej w niej energii.

Takie twierdzenie odrzuca choćby Stephen Hawking, który wskazuje na „spontaniczne stworzenie”, czyli teorię, że wszechświat sam się stworzył. Ale – jak dowodził prelegent – matematyka, która stoi za takim przekonaniem, pokazuje, że ta teoria nie wyjaśnia powstania wszechświata z niczego, ale zakłada, że wszechświat już istnieje. W powodu takich błędów metodologicznych – jak podkreślił – upadają teorie zaprzeczające istnieniu Stwórcy.

Równie zdumiewającym odkryciem jest to, że prawa fizyki zostały zaprojektowane w celu przetrwania życia – wskazał dr Miller. Zaproponował następnie ćwiczenie, abyśmy wyobrazili sobie, że ktoś daje nam możliwość tworzenia dowolnych wszechświatów przy pomocy konsoli z suwakami, która pozwala nam kontrolować składniki materii. Gdybyśmy przypadkowo ustawili suwaki i uruchomili mechanizm, to wszechświat nie mógłby podtrzymywać życia. Musimy bowiem wybrać dokładne wartości (takie jak: grawitacja, oddziaływanie spajające protony i neutrony, ilość pierwiastków i oddziaływanie między nimi, nasilenie oddziaływania atomowego, masa elektronów, tempo rozszerzania wszechświata, gęstość materii itd.). Potrzeba też niewyobrażalnej precyzji, by ustawić te wszystkie dane, aby osiągnąć cel, jakim jest podtrzymanie życia. Kolejnym argumentem w tym porównaniu jest poziom uporządkowania wszechświata, czy też poziomzestrojenia, który tak wysoki, że trudno to sobie wyobrazić.

Fred Hoyle, ateistyczny naukowiec, stwierdził w toku swoich badań, że zdrowy rozsądek podpowiada, iż musiał być jakiś super-intelekt, który kierował fizyką i biologą. Dowody płynące z nauki zmusiły go, by to przyjął.

Kolejnym przykładem doskonałego zestrojenia jest woda z jej niesamowitymi funkcjami. Może ona pochłaniać ciepło, nie zmieniając bardzo swojej temperatury – ta pojemność cieplna sprawia, że oceany stabilizują klimat, a w ludzkim organizmie woda pozwala utrzymać temperaturę ciała. Kolejna funkcja to chłodzenie przez parowanie (kiedy pocimy się, woda zamienia się w parę i absorbuje duże ilości ciepła). Widać to w całym ekosystemie, gdzie cykl życia zależy od cyklu parowania wody i absorbowania przez nią minerałów.

Słowem, wszystko to odbywa się dlatego, że szczegóły zostały dokładnie dostrojone. W atmosferze widać też perfekcyjne proporcje tlenu i azotu, których nie mogłoby być za dużo, gdyż spowodowałoby to gnicie komórek.

Bóg tak drobiazgowo zaprojektował naturę, że te same właściwości tlenu i azotu, które pozwalają nam oddychać, pozwalają nam również produkować ogień – te same właściwości, które zapewniają życie, zapewniają rozwój cywilizacji – zauważył dr Miller.

Kolejny przykład, jaki wymienił, to długość fali światła, która jest idealna dla odbioru oka: Mamy piękną zbieżność projektu biologii i fizyki, która pozwala uzyskać wysokiej rozdzielczości obraz – mówił.

Wszystko to tak się zgadza, że niedorzeczne byłoby mówienie, że to wszystko powstało przez przypadek. Bóg zaprojektował świat, ale ludzie ukrywają tę prawdę – podkreślił prelegent, wskazując, że jedną ze strategii jest tu koncepcja „wieloświatu” zakładająca, że każdy z niezliczonych wszechświatów ma różne prawa fizyki, a my akurat trafiliśmy do takiego, który ma właściwe zestrojenie. Jednak każda teoria, która próbuje wyjaśniać wieloświat też musi posługiwać się właśnie pojęciem „zestrojenia”. Inteligentny projekt jest zatem czymś przed czym nie da się uciec – skwitował dr Miller.

Biologia również zaprzecza teorii ewolucji?

Ostatni wykład w pierwszym dniu konferencji „Wiara i Nauka” wygłosił prof. Douglas Axe, wykładowca biologii molekularnej w Biola University w Los Angeles, a wcześniej w Cambridge, założyciel Biologic Institute i czasopisma „BIO-Complexity”, autor publikacji w czołowych czasopismach naukowych oraz książki przetłumaczonej na polski pod tytułem Niepodważalne. W wykładzie Dlaczego białka mówią „nie” ewolucji niekierowanej? omówił o innym poziomie „zestrajania” – o zestrajaniu życia. Zaczął od uwagi, że jego placówka nauka jest jednym z niewielu w USA, który poważnie traktuje koncepcję inteligentnego projektu.

Przytoczył wypowiedź prof. Alison Gopnik, że zanim dzieci osiągną wiek szkolny, zaczynają wskazywać na „projektanta”, którego istnienie wyjaśnia złożoność świata, choć jednocześnie propaguje pomysł, że powinniśmy nauczać teorii Darwina, aby właśnie w dzieciach nie rozwijało się to rozumowe pojęcie. Prof. Axe zadał sobie pytanie, jak to możliwe, że dzieci wpadają na coś podobnego?

Prof. Axe uważa, że w nauce dochodzimy dziś do momentu, jak z opowieści Hansa Christiana Andersena o nagim królu, gdzie jedynie dziecko – nie dbając o swoją reputację – ma odwagę stwierdzić to, co oczywiste, natomiast reszta broni jedynie przyjętych przekonań, nie bacząc na ich zgodność z rzeczywistością. Tymczasem prawdziwa nauka jest w stanie dowodzić właśnie tego, co zgodne z rzeczywistością i stwierdzalne przy pomocy nieuprzedzonego rozumu.

Przedstawił to na przykładzie pojęcie wynalazku, który potrzebuje spójności funkcjonalnej, by powstać. By coś wynaleźć musimy dojść do tego poprzez etapy, w których poszczególne elementy są tak uporządkowane, by móc pełnić funkcje prowadzące do wyższych poziomów, a ostatecznie do właściwego celu. Nie sposób, by na tych etapach coś funkcjonowało przypadkowo, ponieważ tylko osoba, które wie, do czego dąży, może właściwie zaprojektować poszczególne elementy.

Podał prosty przykład: zupy z makaronem w kształcie literek. Żeby literki ułożyły się choćby w słowo „makaron”, potrzeba prawdopodobieństwa na poziomie 1 do 10 oktylionów, co jest praktycznie niemożliwe. A więc przełamanie chaosu pływających w zupie literek wymaga wpływu zewnętrznego ze strony podmiotu, który ma określony cel i projekt ułożenia, co w praktycznych wnioskach sprowadza się do wspomnianej obserwacji małych dzieci, że żeby w naturze wystąpiło coś uporządkowanego, to nie może to dziać się „przez przypadek”.

Wystarczy przyjrzeć się ludzkiemu organizmowi, w którym każdy organ składa się z wielu elementów składowych, aby mogły sprawować określoną funkcję. Sama złożoność komórki dorównuje złożoności fabryki. To samo ma miejsce na poziomie cząsteczkowym. Np. sam enzym ma złożoną strukturę, dzięki której pełni określoną funkcję, która prowadzi do tworzenie komórek białka. To jest fabryka na poziomie molekularnym – podkreślił prof. Axe.

W jednym białku jest np. około dwadzieścia aminokwasów, z których każdy ma swoją strukturę i tylko przy ich odpowiednim ułożeniu białko może powstać i funkcjonować. Porządek ma swoje źródło w informacji genetycznej. Są dziesiątki tysięcy różnych struktur budowanych przez sfałdowane białka w organizmach – wskazał prelegent. Nauka zadaje pytanie, jak trudne jest ułożenie tych elementów, by pełniły one swoją właściwą funkcję? Prof. Axe wykonał eksperyment, wskazując, że modyfikacja ułożenia poszczególnych elementów, sprawia, że stają się one niefunkcjonalne, natomiast prawdopodobieństwo ułożenia ich przypadkowo wynosi 1 na 10 do 77 potęgi.

Ślepy, nieukierunkowany proces nie byłby w stanie stworzyć takiego „naszynika” połączeń molekularnych, który skutkuje stworzeniem funkcjonującego białka, a tym bardziej organizmu tak złożonego, jakim dysponuje człowiek.

Chociaż biolodzy mają rację, że można znaleźć podobne białka u szympansów, psów i pomidorów, to fakty są takie, że my jesteśmy bardzo, bardzo zróżnicowani i zupełnie inni od szympansów, psów czy pomidorów i choć jesteśmy do nich podobni, to żadna z tych istot nie jest w stanie zrobić tego, co my robimy. A możemy to zrobić, ponieważ zostaliśmy zaprojektowani w skrupulatny sposób. Słowem, jesteśmy tu, gdzie jesteśmy, ponieważ Ktoś tego chciał – zakończył prof. Axe.

Źródło: PCh24.pl

oprac. Filip Obara

Zobacz relacje z zeszłorocznej konferencji „Wiara i Nauka”:

Relacje pisemne: