ONZ zaleca międzynarodowy zakaz tzw. „macierzyństwa zastępczego”, stwierdzając, że jest to „swoista forma współczesnego niewolnictwa”. Chodzi o wynajmowanie kobiet do rodzenia dzieci „na zamówienie” np. dla par homoseksualistów.
Raport ONZ został przyjęty z uwagą zwłaszcza we Francji, gdzie niedawno b. premier i progresywny homoseksualista Gabriel Attal, obecnie szef grupy parlamentarnej prezydenckiej partii „Renesans”, wezwał do parlamentarnej debaty na temat legalizacji „macierzyństwa zastępczego”.
Tymczasem raport ONZ został opublikowany dwa dni później i wezwał do zakazu tej praktyki „we wszystkich jej formach”. Autorką jest pochodząca z Jordanii Reem Alsalem, Specjalny Sprawozdawca ds. Przemocy wobec Kobiet. W swoim raporcie krytykuje takie praktyki, które uważa za „formę współczesnego niewolnictwa ”. To obszerna analiza oparta na opiniach ponad stu ekspertów, pracowników służby zdrowia, rodziców ubiegających się o surogację oraz agencji specjalizujących się w pomaganiu w „macierzyństwie zastępczym”. Raport nie krytykuje takich praktyk z pozycji tradycyjnej aksjologii i względów moralnych, ale zawiera współczesny bełkot o „wzmacnianiu patriarchalnych norm poprzez traktowanie ciał kobiet jak towaru i przedmiotu”. Tezy raportu są oparte bardziej o pozycje współczesnego feminizmu, ale konkluzja jest jasna. Surogacja to „sprowadzanie kobiet do funkcji reprodukcyjnych” i „odczłowieczenie osób zaangażowanych w ten proceder”.
Wesprzyj nas już teraz!
Sprawozdawca raportu podkreśla też zagrożenie, jakie taka praktyka stwarza dla dzieci urodzonych w ten sposób. Jest tu mowa o zawartym „kontrakcie”, który czyni z dziecka „bierny obiekt porozumienia między dorosłymi”, a dodatkowo tworzy trudności w ustaleniu pochodzenia, co prowadzi niekiedy do „pozbawienia dziecka ochrony jego praw”. Raport wskazuje, że kupowane ten sposób dzieci mogą być też narażone np. na wykorzystywanie seksualne. W raporcie wspomniano, że w przeszłości „przestępcy seksualni” zamawiali sobie dzieci u matek zastępczych (surogatek).
Raport przedstawia 19 środków mających na celu „wykorzenienie” takich praktyk. Zaleca w szczególności dążenie do „przyjęcia prawnie wiążącego instrumentu międzynarodowego” zakazującego „macierzyństwa zastępczego”. Postuluje także zaostrzenie przez państwa przepisów o „uznawania stosunku filiacyjnego między rodzicami a dzieckiem urodzonym w wyniku macierzyństwa zastępczego”. Domaga się też szczegółowej oceny „zdolności rodzicielskiej” nabywców dziecka.
To mimo wszystko „historyczny raport” – twierdzą stowarzyszenia sprzeciwiające się surogacji. Tekst raportu został przedstawiony Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ 14 lipca i zostanie poddany pod głosowanie podczas jesiennej sesji ONZ. Raport może posłużyć jako podstawa do przyjęcia w tej sprawie rezolucji. We Francji „macierzyństwo zastępcze” jest zakazane od 1994 roku, ale debata na ten temat regularnie powraca . W 2026 roku przewidziano nowelizację tzw. ustawy o bioetyce, co może zapoczątkować nową dyskusję na ten temat.
Kolektyw Casablanca Declaration, który opowiada się za całkowitym zniesieniem „macierzyństwa zastępczego”, z zadowoleniem przyjął publikację raportu ONZ, a francuska rzeczniczka ruchu, Olivia Maurel, która sama urodziła się dzięki macierzyństwu zastępczemu, określiła go jako „bezprecedensowe uznanie na najwyższym szczeblu międzynarodowym, że macierzyństwo zastępcze nie jest aktem miłości, lecz formą przemocy i wyzysku ”. Uważa nawet, że ten dokument „toruje drogę do globalnego zakazu” surogacji.
Po zapowiedziach Gabriela Attala ten raport spotkał się we Francji z dużym oddźwiękiem. Wielu polityków dystansuje się teraz od wszczynania dyskusji parlamentarnej na temat „etycznego macierzyństwa zastępczego”. Pomimo odmiennych przesłanek krytyki surogacji, zadowolone są też francuskie stowarzyszenia prorodzinne. Unia Rodzin, która od lat zwalcza takie pomysły, zrealizowała właśnie we współpracy z Bernardem de La Villardière wstrząsający film dokumentalny o surogacji, który nakręcono na Ukrainie, w Grecji i w Wielkiej Brytanii, gdzie takie praktyki są uprawiane. Film ma zostać wkrótce pokazany m.in. we francuskim Zgromadzeniu Narodowym, w Senacie, agendzie ONZ w Genewie i w Parlamencie Europejskim w Brukseli. Dokument pokazuje wprost, że niezależnie od okoliczności, tzw. macierzyństwo zastępcze jest pomysłem dehumanizującym człowieka.
Bogdan Dobosz
