Światowe Dni Młodzieży w Lizbonie odbywały się pod znakiem celów zrównoważonego rozwoju Agendy 2030, ale także siedmiu celów Laudato si’, o których niewiele się mówi. Tymczasem cele nawiązujące do encykliki środowiskowej Franciszka w gruncie rzeczy pomagają przyspieszyć rewolucję ekocentryczną, stawiającą na pierwszym miejscu „prawa Natury” i „dobrostan Ziemi”.
Watykan oficjalnie powołując się na rozwiązania „kryzysu ekologiczno-społecznego” zaproponowane przez Klub Rzymski – co prawda nie wprost, ale z pewnością pośrednio – godzi się z postulatami, które mają zaradzić „presji ludnościowej” na zasoby naturalne Ziemi.
Klub Rzymski, „dekolonizacja umysłu” i zmiana kulturowa
Wesprzyj nas już teraz!
Podstawową zasadą rewolucji ekocentrycznej jest prymat „praw Ziemi”, integralność środowiska, radzenie sobie z globalnym ociepleniem i ochrona innych gatunków przed wyginięciem. Mają one pierwszeństwo przed wszystkimi innymi kwestiami, w tym przed prawami ludzi. Lansuje się nową filozofię, epistemologię i odrzuca prawdę oraz obiektywizm, ponieważ – jak wyjaśnia Klub Rzymski – obiektywizm jest „kamieniem węgielnym nauki i częścią paradygmatu separacji”, a tego typu paradygmat ma być zastąpiony.
„Konwencjonalne znaczenie obiektywności musi zostać zmienione, jeśli chcemy ułatwić pojawienie się nowych sposobów stawania się człowiekiem w XXI wieku” – czytamy w opracowaniu Klubu Rzymskiego dotyczącym „Emerging New Civilisations”. W związku z tym mamy wyjść poza „uniwersalność” perspektywy, zaakceptować, że możemy uczyć się od rdzennych kultur, osób zmarginalizowanych itp.
Sama edukacja nie może być konwencjonalna. Oświata ma bowiem zapewniać „narzędzia transformacji kulturowej”. „Zamiast powielać istniejące ramy, dążymy do stworzenia warunków i narzędzi przydatnych do zmiany naszej epistemologii” – zaznaczają członkowie Klubu Rzymskiego.
Nie liczy się prawda, lecz wielość światopoglądów różnych kultur afrykańskich i azjatyckich, kultur rdzennych, które zostały zignorowane w epoce industrializacji. Ponadto należy eksperymentować w celu zmierzania w kierunku „zrównoważonego dobrostanu”. Nie liczy się także „standardowa wiedza specjalistyczna”, ponieważ może ona „faktycznie utrudniać zdobywanie nowych informacji, których potrzebujemy”. Ludzie muszą „porzucić role interesariuszy lub ekspertów istniejącego status quo, bo uniemożliwia im to dostrzeżenie tego, czego potrzebujemy uczyć się na nowo” – twierdzą projektanci nowego człowieka.
Nowe sposoby uczenia się zakładają „przeprojektowanie procesów tworzenia wiedzy”. Dlatego Klub Rzymski wraz z siecią uczelni na całym świecie promuje eksperymentalne „programy odpowiedzialnych badań i innowacji”, które mają zaowocować „nowymi ścieżkami” prowadzącymi do „zrównoważonego dobrostanu”.
„Nowe oświecenie” i rozwiązania zawarte między innymi w raporcie Come on! (2017) Klubu Rzymskiego pod redakcją Ernsta Ulricha von Weizsäckera i Andersa Wijkmana, są przedstawiane na oficjalnej stronie laudatosi.org jako remedium na współczesny „kryzys społeczno-ekologiczny”. Dokument przekonuje między innymi o aktualności niesławnego raportu z 1973 r. („Granice wzrostu”), którego autorzy straszyli przeludnieniem Ziemi i domagali się natychmiastowego wdrożenia polityki ograniczającej przyrost naturalny. Jednym z warunków koniecznych do osiągnięcia „zrównoważonego modelu gospodarki” było – w myśl raportu – „umożliwienie ludzkości dostępu do stuprocentowo skutecznych metod kontroli urodzin”.
Opracowanie doczekało się drugiego wydania, które ukazało się pod zmienionym tytułem „Ludzkość w punkcie zwrotnym” wraz z groźnie brzmiącym mottem: „Świat ma raka, a tym rakiem jest człowiek” (Mihajlo Mesarovic i Eduard Pestel, Mankind at the Turning Point: The Second Report to The Club of Rome, 1974).
Raport Come On!, powstały we współpracy z ponad 30 członkami Klubu Rzymskiego, sugeruje możliwe rozwiązanie „globalnego kryzysu ekologicznego i społecznego” poprzez całkowitą transformację obecnego modelu społeczno-gospodarczego w oparciu o Agendę 2030 i narzucenie go całemu światu.
Ernst Ulrich von Weizsäcker twierdzi: „Nasze wspólne dobro na zdrowej planecie wymaga ponownego przemyślenia panujących filozofii oraz nowego oświecenia”. Klub Rzymski wzywa zatem do zmiany zasad edukacji i nauki, realizacji reguł „sprawiedliwości społecznej”, panteistycznego „humanizmu”.
Autorzy, nawiązując do skompromitowanego raportu z lat 70. (przewidywał wyczerpanie się wielu surowców jeszcze przed końcem zeszłego stuleci,a a niektórych nawet wcześniej), stwierdzili, że komputery, do których wówczas mieli dostęp, nie były tak sprawne jak obecne i dlatego „trochę” pobłądzili w szacunkach dotyczących wyczerpywania się zasobów. Niemniej jednak główne założenia raportu są wciąż aktualne: na świecie żyje zbyt dużo ludzi i to jest główna przyczyna wszystkich naszych nieszczęść.
Klub Rzymski deklaruje się jako organizacja „podzielająca wspólną troskę o przyszłość ludzkości”. Tworzą go naukowcy, ekonomiści, przedstawiciele biznesu, urzędnicy wysokiego szczebla i byli szefowie państw z całego świata. W 2018 roku obchodził 50-lecie założenia. W maju 2017 r. z inicjatywy tego gremium wydana została Aragońska Deklaracja na rzecz Zrównoważenia, apelująca o wdrożenie nowego humanizmu, a w 2021 r. zainicjowano projekt Nowych Cywilizacji (Deklaracja z Jeny związana z rewolucją kulturową, nowymi sposobami kształcenia na uczelniach wyższych).
Nowe Cywilizacje wyłonią się dzięki m.in. czerpaniu wiedzy o trybalizmie i uczeniu się na nowo, jak stać się człowiekiem (Learning New Ways of Becoming Human).
Źródłem inspiracji mają być rdzenne wierzenia, subsaharyjska filozofia ubuntu, chiński taoizm czy współczesna cybernetyka, myślenie złożone i neodarwinizm. Należy uczyć się od kobiet, młodych, radykałów i wszelkich grup zmarginalizowanych, ponieważ to one muszą radzić sobie w życiu codziennym z wieloma wyzwaniami. Tylko dzięki nim możliwa będzie „radykalna przebudowa społeczeństwa dokonująca się w ludzkich umysłach i duszach”.
Klub Rzymski wraz z platformą #LearningPlanet, siecią wielu instytucji zaangażowanych w nowe sposoby uczenia się dla lepszej przyszłości, uruchomił program działań pod nazwą „Piąty element – życie dla nauki, nauka dla życia”. Wszystkie te inicjatywy mają prowadzić do „dekolonizacji umysłów i wspierania zmiany kulturowej, której ludzkość potrzebuje, aby uciec od wyzysku i destrukcji”.
Siedem celów Laudato si’
Wróćmy jednak do ŚDM w Lizbonie i celów Laudao si’. W „Liście zobowiązującym ŚDM Lizbona 2023” zaapelowano, by zgodnie z intencją Ojca Świętego „żyć wartościami powszechnego braterstwa i troski o nasz Wspólny Dom”, zobowiązując się do wcielenia zrównoważonego rozwoju w życie w oparciu o Agendę 2030 i cele Laudato Si’”.
Siedem celów Laudato si’ jest zakorzenionych w koncepcji „ekologii integralnej” – jak podkreśla kard. P. Turkson, jeden z głównych architektów encykliki, która powstała w wyniku pracy wielu ekonomistów, filozofów i teologów. Obejmują: odpowiedź na wołanie Ziemi, odpowiedź na wołanie ubogich, ekonomię ekologiczną, przyjęcie zrównoważonego stylu życia, edukację ekologiczną, duchowość ekologiczną, odporność i wzmacnianie społeczności. Ich realizacja wespół z celami oenzetowskiej Agendy 2030 ma zaowocować osiągnięciem „całkowitego zrównoważenia”.
Watykan oficjalnie ogłosił 7 celów Laudato si’ w ramach tygodniowych obchodów z okazji piątej rocznicy wydania encykliki ekologicznej papieża Franciszka, co miało miejsce 16 maja 2020 r. Ustanowiono wskaźniki monitorujące postęp w realizacji celów, z których rozliczane są podmioty kościelne.
W 2021 r., zgodnie z zapowiedzią Watykańskiej Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka, uruchomiono Platformę działania Laudato si’, która mobilizuje katolickie diecezje, zakony, szkoły i inne instytucje do zaangażowania się w „ekologiczne nawrócenie”.
Joshtrom Kureethdam SDB, koordynator sektora dykasterii ds. ekologii, informował wówczas, że Watykan chce za jej pomocą rozwijać sieć inspirowaną Laudato si’, która „każdego roku będzie (…) rosnąć wykładniczo”. Dodał, że Watykan ma nadzieję osiągnąć „masę krytyczną” wymaganą do drastycznej transformacji społecznej.
Przewodnik
Watykan wydał także przewodnik „Laudato Si’ Goals and Good Practices”, wyjaśniając, jakie konkretne działania można podejmować, by realizować program zmian. I tak w przypadku pierwszego celu, który uznano za kluczowy: odpowiedź na wołanie Ziemi (walka z ociepleniem klimatu, utratą bioróżnorodności i o ekologiczne zrównoważenie) zasugerowano – nawet jeśli wiązałoby się to z dużymi kosztami – inwestycje w OZE, dekarbonizację w parafiach, kongregacjach, zakonach itp., oszczędzanie energii elektrycznej, inwestycje w zrównoważone rolnictwo, ograniczenie spożycia mięsa, pozostawienie jak największych obszarów rolnych odłogiem (dzikich), walkę z ruchami promującymi wydobycie paliw kopalnych, zastąpienie latania samolotami „innymi zrównoważonymi praktykami” itp.
W przypadku celu drugiego: odpowiedź na wołanie ludzi (akcentuje się walkę o eko-sprawiedliwość, ochronę nie tylko życia ludzkiego od poczęcia aż do śmierci, ale nade wszystko „wszelkich form życia na Ziemi”). Sugeruje się, aby organizować różne wydarzenia promujące ochronę życia, ale także praw migrantów/uchodźców, więźniów, bezdomnych, wszelkich grup zmarginalizowanych, walczyć ze współczesnym niewolnictwem i co istotne, połączyć ochronę praw człowieka z jakością środowiska w ramach różnych programów i projektów, edukować społecznych agentów zmian w tej kwestii, wspierać prawa ludności tubylczej, doceniać jej mądrość w zakresie ochrony bioróżnorodności i troski o „matkę ziemię”, katechizować i uświadamiać ludność tubylczą co do ich praw, jednocześnie zabiegając o angażowanie jak największej populacji w ochronę lasów, parków, rzek itp.
Należy także skupić się na społecznych analizach na temat najbardziej wrażliwych społeczności, walczyć z nierównością i wykluczeniem, wspierać rozwój lokalnych wspólnot, budować sieć współpracy z organizacjami ekologicznymi i promować zmiany społeczne. Należy ograniczyć konsumpcję i lansować nowe style życia ubogacenia duchowego, a nie materialnego, inicjować ekologiczne akcje np. sprzątania lasów, czy dzień przyjmowania migrantów itp.
Jeśli chodzi o cel trzeci dotyczący ekonomii ekologicznej, postuluje się wycofanie z inwestycji w kopalne źródła energii i wspieranie gospodarki o obiegu zamkniętym. Parafie, uczelnie, kongregacje i zakony nie powinny czynić żadnych nowych inwestycji w paliwa kopalne. Winny ograniczyć konsumpcję i korzystać z używanych rzeczy, inwestować jedynie w społecznie i ekologicznie odpowiedzialne firmy, bankowość ekologiczną, szkolić liderów w zakresie finansów, którzy będą uwzględniać eko-społeczne kryteria zrównoważenia itd.
Każdego roku instytucje religijne powinny przeznaczać 10 proc. swoich środków na tzw. zielone projekty np. OZE, efektywność energetyczną, sadzenie drzew itp. Instytucje te powinny robić zrównoważone zakupy, to jest kupować produkty ekologiczne, wszystko planować, monitorować i ewaluować. Zaleca się wypłacanie pracownikom godnej pensji i budowanie sieci wolontariuszy na rzecz nowej, „zielonej ekonomii”.
W przypadku celu czwartego odnoszącego się do przyjęcia zrównoważonego stylu życia zalecane działania koncentrują się na lansowaniu diety bezmięsnej, oszczędności, ograniczeniu konsumpcji, rezygnacji z korzystania z aut na rzecz chodzenia pieszo, jazdy rowerem, unikania opakowań plastikowych. Sugeruje się budowę ekologicznych domów, mieszkań, branie zimnego prysznica zamiast ciepłego, wymianę sprzętu AGD na ekologiczny, zastąpienie lotów samolotem transportem kolejowym, albo spotkaniami online, ograniczenie kupowania aut, korzystanie z transportu publicznego, współdzielonego, oszczędzanie żywności, recykling, drukowanie dwustronne, ograniczenie posiadania i prawa własności do absolutnego minimum, tworzenie Tool Library, by można było tam wypożyczać potrzebne narzędzia, sprzęty, zamiast je kupować.
Wskazuje się na potrzebę redukcji śladu węglowego, okazywanie miłości wszelkim formom życia, koncentrację na problemach biednych i ochronie środowiska ze szczególną troską o rośliny, zwierzęta, owady itp.
Odnośnie celu piątego, dotyczącego edukacji ekologicznej, niezwykle ważna jest edukacja w zakresie ekologii integralnej, by zmienić świadomość ludzi i budować sieć, która pomoże dokonać transformacji społeczno-ekologicznej. Wszelkie działania koncentrują się na tworzeniu programów i inicjowaniu porozumień między watykańskimi a świeckimi uniwersytetami w celu nauczania ekologii, która pomoże odbudować jedność z naturą i doprowadzi do „prawdziwego nawrócenia ekologicznego”. Zaleca się nie tylko na przykład comiesięczne publikacje biuletynów, artykułów na ten temat, ale także szkolenia agentów zmian, promocję różnych wydarzeń kulturalnych i ewaluację programów pod kątem osiąganych celów. Każda prowincja, wspólnota, parafia powinna mieć stworzony plan działania, współpracować z lokalnymi władzami w sprawach realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Katolickie szkoły i seminaria muszą zaktualizować programy nauczania zgodnie z zalecaniami Global Catholic Climate Movement.
Jeśli chodzi o cel szósty, czyli budowanie duchowości ekologicznej, proponuje się nowe celebracje liturgiczne, katechezy ekologiczne, nowe programy formacyjne. Sugeruje się promocję „ekologicznego i społecznego nawrócenia”, promocję ekologicznych medytacji, modlitw w mediach, znaczne większe wykorzystanie przesłania encykliki Laudato si’ podczas sprawowania liturgii, bycie otwartym na wszelkie inicjatywy Dykasterii ds. integralnego rozwoju i Global Catholic Climate Movement. Kapłani powinni regularnie odwoływać się do Laudato si’ w swoich katechezach. Należy także zaangażować się w większym stopniu w ekumenizm i współpracować z różnymi denominacjami religijnymi, by promować przesłanie Laudato si’, budować ekologiczne sojusze, zmienić zasady przygotowania do sakramentów, uwzględniając ramy ekologii integralnej i promować tubylcze praktyki itp.
W przypadku ostatniego, siódmego celu – budowania odpornych i silnych społeczności, działania winny koncentrować się na eko-społecznych inicjatywach budowania silnych społeczności lokalnych, uświadamiania w zakresie zmian klimatu, ich konsekwencji oraz implikacji wzrostu liczby ludności wywierającej presję na zasoby planety. Należy walczyć ze śladem węglowym, wodnym w miastach, w lokalnych wspólnotach, proponować konkretne rozwiązania w tym zakresie, organizować spotkania z politykami i przedstawicielami władz, by zająć się ograniczeniem śladu węglowego, wodnego itd.
Należy mobilizować NGO-sy, młodzież do działania na rzecz dekarbonizacji, budować globalną koalicję na rzecz zmiany systemowej zgodnie z paradygmatem eko-społecznej transformacji zrównoważonego rozwoju. Zaleca się tworzenie list interesariuszy, ważnych osób, ich powiązań i zaangażowania na rzecz transformacji ekologicznej. Należy budować sugestywną propagandę (np. na stronie laudatosi.org mamy już raperskie piosenki itd.). Zaleca się także tworzenie planów ewakuacji z każdego budynku, reakcji na wszelkie katastrofy, instytucje religijne, parafie, zakony powinny rozpocząć współpracę z Geneva Interfaith Forum on Climate Change, Human Rights and Environment – koalicją organizacji pozarządowych opartych na wierze i działających w kwestiach praw człowieka oraz zmian klimatycznych w ramach UN Human Rights Council).
Wzmocnienie i upodmiotowienie społeczności zawarte w siódmym celu Laudato si przewiduje również synodalną podróż zaangażowania społeczności i działania partycypacyjnego na różnych poziomach.
(…)
Drugą część tekstu dotyczącą siedmiu celów Laudato si’ i rewolucji ekocentrycznej dostępna jest tutaj:
Agnieszka Stelmach
