Na rynku wydawniczym ukazało się pierwsze po wojnie nieocenzurowane wydanie powieści Zofii Kossak pt. Topsy i Lupus, opisującej perypetie dwóch chłopców, udających się w pełną wyzwań i niebezpieczeństw podróż po kraju, w poszukiwaniu uprowadzonego psa. Publikacja tej książki jest znakomitą okazją do zapoznania dzieci z niezwykłą postacią Zofii Kossak (1890–1968) – powieściopisarki, publicystki i działaczki społecznej; uznawanej za wybitną następczynię Józefa Ignacego Kraszewskiego i Henryka Sienkiewicza w dziedzinie powieści historycznej.
Książka o Topsym i Lupusie – o psiej mądrości, sprycie i przyjaźni – została napisana przed wojną, gdy autorka wraz z rodziną mieszkała w Górkach Wielkich na Śląsku Cieszyńskim. „Modele” do sylwetek bohaterów tytułowych tej powieści biegały, merdając ogonami, po dziedzińcu góreckiego domostwa.
Wesprzyj nas już teraz!
Topsego i Lupusa wydrukowano dwukrotnie w latach PRL, ale ponieważ w tamtych czasach nie wolno było wyrażać się źle o Związku Sowieckim, ani też wspominać ziem kresowych, które odebrano Polsce po II wojnie światowej i wcielono do sowieckich republik – z książki usunięto lub przerobiono niezgodne z nurtem ówczesnej polityki treści. Ofiarą cenzury padł między innymi ten fragment: „O kilkadziesiąt kroków od nich strażnik sowiecki patrzył tępo i bezmyślnie w ich stronę. Tu zatem leżała granica, niewidzialna kresa, dzieląca dwa kraje. Jeden, któremu wprawdzie daleko było do raju, lecz w miarę swych sił i ludzkich możności usiłował żyć po Bożemu i dążył do Dobra – i ten drugi, co się jawnie Boga wyparł, z serc Go usunął, oddając się bez zastrzeżeń we władanie Złu. Po tej stronie ścieżki, rządzono się niedoskonałą wprawdzie, ludzką, lecz Sprawiedliwością – można było żyć i czuć po chrześcijańsku, można było odwoływać się do uczuć ludzkich. Po tamtej stronie Sprawiedliwość, Dobroć, Ludzkość nie istniały, stawały się pustym dźwiękiem, którego znaczenia nikt już nie rozumiał”.
Dziś, po wielu latach, do rąk młodych Czytelników trafia pełny, nieokrojony tekst powieści, wydany przez Fundację Servire Veritati z Lublina. Pomimo upływu czasu książka – jak wszystkie prawdziwie wielkie dzieła klasyki dziecięcej – jest wciąż interesująca dla młodego czytelnika. Z jej kart promieniuje miłość do ludzi i zwierząt, pogoda ducha, przekonanie, że wytrwały trud i niezachwiana ufność w Bogu zawsze doprowadzą do upragnionego celu. Głęboki zmysł obserwacyjny autorki, bogata polszczyzna, malarskie obrazowanie, są obok przygodowej intrygi dodatkowymi atutami tej wspaniałej książki – pasjonującej opowieści o mądrości, harcie ducha i potrzebie charakteru dla obrony najwyższych wartości. Warto też dodać, że pierwsza od dziesięcioleci pełna edycja powieści wzbogacona jest o płytę z dźwiękową wersją tego przepięknego dzieła literatury dziecięcej.
Pisarka pochodziła z rodziny ziemiańskiej uzdolnionej artystycznie (była wnuczką malarza Juliusza Kossaka i bratanicą Wojciecha Kossaka oraz kuzynką poetki Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. W czasie II wojny światowej Zofia Kossak działała w konspiracji Podziemnego Państwa Polskiego, współzakładając m.in. Front Odrodzenia Polski i kierując nim oraz inicjując powstanie komitetu pomocy Żydom, przekształconego następnie w Radę Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu (krypt. Żegota). Współredagowała pierwsze pismo podziemne „Polska żyje”, była autorką słynnego Dekalogu Polaka, współpracowała m.in. z „Orlętami”, „Biuletynem Informacyjnym” Komendy Głównej AK, „Mieczem i pługiem” oraz „Znakiem”. Kierując organem prasowym FOP „Prawda” niosła pomoc więźniom i wysiedlonym przez Niemców oraz deportowanym przez Sowietów na Sybir; udzielała pomocy Żydom w getcie i uciekinierom z getta; kierowała Wydziałem Obrony Człowieka w Społecznej Organizacji Samoobrony przy Głównej Komisji Walki Cywilnej; została aresztowana i więziona pod przybranym nazwiskiem w niemieckim obozie koncentracyjnym w Auschwitz-Birkenau (1943–1944), po zidentyfikowaniu przeniesiona na Pawiak i skazana na śmierć, a następnie uwolniona dzięki staraniom władz polskiego podziemia. W 1945 została zmuszona przez komunistyczne władze do opuszczenia kraju, przebywała w Wielkiej Brytanii służąc m.in. w Delegaturze PCK w Londynie. Po wieloletniej tułaczce pisarka wróciła na ruiny góreckiej siedziby w 1957 r. i zamieszkała w służbowym mieszkaniu ogrodnika dawnego majątku Kossaków, poświęcając się pracy literackiej aż do śmierci w kwietniu 1968 r.
Zofia Kossak jest autorką m.in.: Pożogi, Z otchłani, Błogosławionej winy, Krzyżowców, Króla trędowatego, Bez oręża, Przymierza, Dziedzictwa, Troji Północy, a także książek dla dzieci: Przygody Kacperka góreckiego skrzata oraz Topsy i Lupus. W swoich książkach ukazywała sens i specyfikę kultury chrześcijańskiej, kształtującej się wokół relacji człowieka do Boga oraz polskość i patriotyzm jako racjonalną i suwerenną postawę wobec dziedzictwa wielkiej polskiej kultury.
Wszyscy, którzy znali tę pisarkę, wspominają ją jako człowieka wielkiej i ufnej wiary, szlachetnego serca oraz nieopisanej wręcz dobroci, przejawiającej się szacunkiem wobec innych ludzi i bezgranicznym poświęceniem dla bliźnich, jako oddaną sprawom narodowym patriotkę.
KM
