Amerykański rząd za pośrednictwem Agencji Stanów Zjednoczonych ds. Rozwoju Międzynarodowego (USAID) przelewał miliony dolarów dla mediów głównego nurtu i prowadzonych przez studentów w całej Europie, ale zwłaszcza w Europie Wschodniej i Środkowej – donosi portal Brussels Signal, powołując się na wydatki rządu USA.
Miało to wynikać ze „zobowiązania Waszyngtonu do wspierania wartości demokratycznych i społeczeństwa obywatelskiego w regionie” w ramach programów Pomocy dla Europy, Eurazji i Azji Środkowej/Funduszu Wsparcia Gospodarczego (AEECA/ESF PD). Tym samym amerykański rząd odegrał istotną rolę w kształtowaniu narracji medialnych i działalności organizacji pozarządowych w tych regionach.
Przykładowo, w Mołdawii, w kraju strategicznie położonym między Ukrainą a Rumunią, USA miały finansować krajowy sektor medialny. Miliony trafiły do: Internews Network Moldova, stowarzyszenia dziennikarzy Asociația Presei Independente (API), Media Alternativa Association i redakcji dziennikarstwa śledczego Rise Moldova, które miały „odegrać kluczową rolę w przekształceniu krajobrazu medialnego Mołdawii”, wypierając „głęboko zakorzenione wpływy Rosji” w kraju, zastępując je „amerykańskimi wpływami administracji Bidena”.
Wesprzyj nas już teraz!
W latach 2019–2024 Media Alternativa Association — właściciel TV8, czwartego najchętniej oglądanego kanału telewizyjnego w Mołdawii — otrzymało 1,85 mln dol. od Waszyngtonu.
Jednocześnie, od początku wojny na Ukrainie zawieszono lub anulowano licencje kilku rosyjskich stacji telewizyjnych w Mołdawii. Ich miejsce zajęły media finansowane przez USA.
Redakcja finansowana przez USA Rise Moldova skupiła się wyłącznie na ujawnianiu rosyjskich wpływów w Mołdawii. Jest ona członkiem Organised Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP), międzynarodowej sieci dziennikarstwa śledczego mającej bliskie powiązania z agencjami amerykańskimi. Ma ona realizować strategiczne cele Waszyngtonu i nie jest niezależną redakcją.
Internews Network Moldova, wspierana przez USA, odegrała w Mołdawii podobną rolę w przekształcaniu środowiska medialnego jak w innych krajach Europy Wschodniej, takich jak Ukraina. Kanały śledcze wchodzące w skład sieci, Ziarul de Gardă i NewsMaker, często publikowały raporty łączące mołdawską korupcję z interesami rosyjskimi.
W 2017 r. Internews uruchomiło projekt „Media Enabling Democracy, Inclusion, and Accountability in Moldova” (MEDIA-M), który był finansowany przez USAID i rząd Wielkiej Brytanii. Jego celem miało być stworzenie „niezależnego, profesjonalnego sektora prasowego odpornego na naciski polityczne i finansowe”. W gruncie rzeczy służył on realizacji celów politycznych USA i Wielkiej Brytanii.
Amerykanie sfinansowali także programy mające wspierać „zachodnią tożsamość Mołdawian”. Inicjatywę o wartości 20 milionów dolarów – „Moldova Resilience Initiative” – wszczęto w latach 2022–2023, ale przedłużono ją do 2026 r., by „wzmocnić poparcie społeczne dla demokratycznej, europejskiej Mołdawii” poprzez „zjednoczenie Mołdawian wokół wspólnej tożsamości europejskiej”.
Ze środków amerykańskich podatników w wysokości ponad 83 tys. dol. skorzystała w 2024 r. rodzina Sorosów, która prowadzi Fundację Mołdawii promującej integrację europejską Republiki Mołdawii od prawie piętnastu lat.
W październiku 2024 r. w Mołdawii odbyły się wybory prezydenckie i referendum w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej. Nieznaczna większość Mołdawian opowiedziała się za przystąpieniem do UE. Monitorowaniem wyborów zajęła się Promo-LEX, think tank finansowany w przeważającej mierze przez rząd USA. W ub. roku Promo-LEX pozyskało 1,7 mln dol. w postaci dotacji amerykańskich.
Od 1992 r. Stany Zjednoczone zainwestowały bezpośrednio ponad 640 milionów dol. w Mołdawię. Natomiast, rzeczywiste zaangażowanie finansowe poprzez dotacje i pośrednie mechanizmy finansowania miało osiągnąć poziom kilku miliardów dolarów.
Środki z USAID miały odegrać także kluczową rolę w ukształtowaniu ukraińskiego krajobrazu medialnego. Za pośrednictwem Internews Network Ukraine, USAID sfinansowało sieć platform informacyjnych opartych na mediach społecznościowych na Ukrainie, w tym New Voice of Ukraine, VoxUkraine, Detector Media i Institute of Mass Information.
Według Wikileaks, Internews Network ma globalne powiązania z Partią Demokratyczną w USA. Zaś Oksana Romaniuk, dyrektor Instytutu Informacji Masowej na Ukrainie, powiedziała, że około 80 procent ukraińskich mediów współpracowało z USAID w pewnym zakresie. Finansowanie niezależnych mediów pochodziło z puli 290 milionów dolarów przeznaczonej na inicjatywy dotyczące demokracji, praw człowieka i zarządzania.
Zaangażowanie USAID w finansowanie mediów nasiliło się po wybuchu wojny z Rosją w 2022 r. Jednak już od 2021 r. organizacja zapewniła wsparcie techniczne 66 lokalnym mediom na Ukrainie, które miały walczyć z rosyjską dezinformacją i propagandą.
Z pomocy USAID korzystają także media w krajach zachodnich np. w Wielkiej Brytanii publiczna stacja BBC przyznała, że USAID przyczyniła się do 8 procent finansowania charytatywnego BBC Media Action w latach 2023–2024.
„Podobnie jak wiele międzynarodowych organizacji rozwojowych, BBC Media Action zostało dotknięte tymczasowym wstrzymaniem finansowania rządu USA, które stanowiło około 8 procent naszych dochodów w latach 2023–2024. Robimy wszystko, co w naszej mocy, aby zminimalizować wpływ na naszych partnerów i osoby, którym służymy” — podało BBC w specjalnym oświadczeniu na stronie internetowej.
Podobnie ujawniono, że z grantów rządu USA korzysta międzynarodowy serwis informacyjny „Politico”, który oficjalnie należy do koncernu Axel Springer, giganta medialnego, wydającego niemieckie pisma: Bild, Bild am Sonntag, Welt, Welt am Sonntag, a także ma kanał telewizyjny Welt, Business Insider i amerykański newsletter Morning Brew.
W grudniu 2024 r. francuski serwis śledczy Mediapart ujawnił zakres kontroli USA nad Organised Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP). Waszyngton nie tylko zapewnia połowę budżetu OCCRP, ale także zachował prawo weta w odniesieniu do nominacji kadry kierowniczej wyższego szczebla i kierował dochodzeniami wymierzonymi w reżimy polityczne, którym sprzeciwiają się Stany Zjednoczone, takie jak te w Rosji i Wenezueli.
Raport z audytu OCCRP z 2023 r. potwierdził, iż projekt otrzymał 11 milionów dolarów finansowania od agencji amerykańskich. Waszyngton zachowuje wpływ na kształtowanie priorytetów tak zwanego dziennikarstwa śledczego.
Istotne dofinasowanie ze strony amerykańskiej różnych mediów i organizacji pozarządowych w Europie nastąpiło po 2022 r. Administracja Bidena uruchomiła specjalne programy grantowe. Stanowiły one instrument polityki zagranicznej kraju. Amerykanie wspierali np. inicjatywy mające na celu zapobieganie „mowie nienawiści” i dyskryminacji w Albanii.
W grudniu 2022 r. rząd USA poinformował o tym, że „USAID, przy dwupartyjnym wsparciu Kongresu, wspiera nowe inicjatywy lokalne w Europie Środkowej, których celem jest wzmocnienie instytucji demokratycznych, społeczeństwa obywatelskiego i niezależnych mediów, będących filarami odpornych społeczeństw demokratycznych. Programy te będą wdrażane przez koalicję partnerów posiadających głęboką wiedzę na temat regionu, doświadczenie w zapewnianiu dostosowanego wsparcia lokalnym społecznościom i zaangażowanie w uznawane na arenie międzynarodowej najlepsze praktyki wspierające demokrację”.
Uruchomiono więc programy grantowe w Europie Środkowej, kierując fundusze USAID do podmiotów w Bułgarii, Czechach, na Węgrzech, w Polsce, Rumunii, Słowacji i Słowenii w celu: „zwiększenia zdolności społeczeństwa obywatelskiego do wzmacniania zasad demokratycznych i umożliwienia obywatelom ochrony podstawowych wolności; wzmocnienia konkurencyjności, niezależności finansowej i zrównoważonego rozwoju sektora niezależnych mediów; rozwijania umiejętności kontrolnych społeczeństwa obywatelskiego i mediów, aby zwiększyć przestrzeganie praworządności, zwalczać korupcję i zwiększać dostęp do wymiaru sprawiedliwości; zwiększać zaangażowanie obywatelskie poprzez zbiorowe działania obywateli w celu wzmocnienia systemów demokratycznych”. Działania te podjęto w związku z inicjatywami „w obronie demokracji”, budowania ich „odporności”.
Ambasada USA w Polsce informowała o możliwościach ubiegania się o granty (NOFO) na wsparcie programów stacjonarnych, które zaspokajają potrzeby marginalizowanych społeczności w Polsce. Program dotacji Ambasady i Konsulatu USA w Polsce NOFO dotyczył projektów rozpoczynających się nie wcześniej niż 1 maja 2023 r. Środki można było przeznaczyć na „projekty wspierające potrzeby zmarginalizowanych społeczności w Polsce, w tym, ale nie wyłącznie: osób niepełnosprawnych, uchodźców, członków społeczności LGBTQI+, członków społeczności romskiej, mniejszości religijnych i mniejszości rasowych”.
Fundusze mogły pójść na „[p]rogramy edukacyjne, takie jak działania na rzecz społeczeństwa, podnoszenie świadomości, szkolenia w zakresie różnorodności i inkluzywności itp. Budowanie potencjału organizacji pozarządowych wspierających społeczności marginalizowane w Polsce, takie jak szkolenia w zakresie orędownictwa, zbierania funduszy, ułatwiania dialogu itp. Warsztaty mające na celu poszerzenie wiedzy i umiejętności osób świadczących usługi lub w inny sposób wspierających członków społeczności marginalizowanych i/lub ich rodziny, takich jak terapeuci, prawnicy, edukatorzy itp. Programy, które celebrują kulturę i/lub podnoszą świadomość społeczności marginalizowanej”.
Z dotacji amerykańskich korzystało kilkadziesiąt mediów polskich i organizacji pozarządowych. Dr Dominika Bychawska-Siniarska, która pomagała polskim wydawcom w pozyskiwaniu grantów z USA, szacuje, że mogło z nich korzystać ok. 25-30 redakcji – ogólnopolskich tytułów i prasy lokalnej np. wydawcy „Krytyki Politycznej”, „Kultury Liberalnej” czy „Tygodnika Powszechnego”.
Granty otrzymywała Fundacja Instytut Reportażu, która rozdzielała środki pośród lokalnych mediów, serwis MamPrawoWiedziec.pl, który dostarcza informacji o politykach itd. Granty miały też m.in. Helsińska Fundacja Praw Człowieka oraz Kampania Przeciw Homofobii, czy „Tour de Konstytucja Dla Szkół”, ale także różne organizacje działające na rzecz uchodźców i migrantów.
Źródło: brusselssignal.eu / pl.usembassy.gov / bankier.pl
AS
Robert F. Kennedy Jr.: Amerykański gigant proponował Lepperowi łapówkę. Chodziło o przejęcie ubojni
